Fantastik povest
(Əvvəli İklim.az-ın 19 yanvar, 1, 18 fevral tarixilərində yayımlanmışdır.)
*
Suya gedən qız gülməli bir hadisəni xatırlayaraq gülümsədi…
Can uşaq olarkən çox qəribə idi. Qızmonçoka valideynlərindən və özündən başqa heç kimin yaxınlaşmasını istəmirdi. Qarışqa yaxınlaşanda belə, nə edəcəyini bilmədən ona tərəf sürünürdü. Çünki Qızmonçokun sözləri:
– İnsanlarla dost olmaq istəyirsənsə, onlar kimi ağıllı olmalısan! Qarışqalara və qurdlara əhəmiyyət vermə. Kimisə dişləməyi ağlınıza belə gətirmə! -Qızmonçokun bu sözləri həmişə onun başında olub. Amma o vaxt da səbirsiz idi:
-Ts-ss-s!!!- – Şşşş!!! – O, fikrini yayındırmaq üçün bu cür vərdişi tapmışdı.
– Can! – dedi “müəllim” hirsindən qızardı, – mən sənə nə dedim?!
Yalnız bundan sonra Can başını aşağı salıb günahkarcasına qısılırdı. Evə kimsə gələndə Asılbək və Sırqa qızının əlindən tutub küçəyə çıxarır, qonağı qapının ağzında qoyub çıxıb gedirdilər. Onların bu hərəkəti Qızmonçokun ilana çevrilməsi ilə bağlı şayiələrə və şübhəli fikirlərə səbəb olurdu. Şaiyə buraxanlardan biri:
– Oh, ağa, nə vaxt içəri girirsən, əri və ya arvadı uşağı götürüb evdən qaçırlar! – Sonra ikinci:
– “Axmaq qadın qısır inəyi sağar.” “Yəqin qorxurlar ki, yeganə qızlarına göz zad dəyər” deyir. Sonra da:
– “Od olmayan yerdən tüstü çıxmaz” deyirdilər! İnsanlar danışırsa, bunun bir səbəbi var. Onu insanlardan gizlətdiklərinə görə, o, həqiqətən ilana çevrilib! – deyir. Belə şübhələr get-gedə böyüyür və güclənirdi.
Belə günlərin birində Abılayın ağ qoçu ilə Can arasında olan dava bu cür heyrətamiz “nağılları” ikiqat artırdı.
Həmin gün Qızmonçok həyətə oynamağa çıxmışdı. Bu zaman xəndəyin kənarında kəndirlə bağlanmış qoç düz Qızmonçokın üstünə qaçıb vurub onu yerə yıxdı! Lələk kimi yüngül olan qız iki-üç dəfə yerdə yuvarlandı və baş verənlərdən çaş-baş qaldı. Sonra qoç sanki doymamış qaban geri qayıdıb yenidən qızın üstünə qaçmağa hazırlaşdı. Sürətini artıran qoç qıza cəmi iki metr qalmamış qəfil dayandı. Qarşısında bir ilan dik dayanmışdı!
O, qarnının ağrısını, təzə paltarını və üzünün toz-toz içində olduğunu belə unudub əsəbiləşdi. Bu zaman ətrafdan insanlar toplaşdılar. Onlar gözlərini ilandan, qoçdan çəkmədən ilanı və qoçu mühasirəyə aldılar. Qızmonçok təşviş içində idi, başında “Bizi öldürəcəklər!” fikri dolaşdı. O, hər zaman insanların gözlərində və sözlərində danışılan valideynlərini xatırladı. Nədənsə dodaqları titrəyir, gözlərindən yaş süzülürdü. Üstəlik, görünürdü ki, bu adamlar Canı öldürəcəklər.
– Can! Qaç, Can! Səni öldürəcəklər! – O, səsini çıxarmadan, ürəyində qışqıraraq ilana yalvardı. O, hətta “Ona toxunmayın, xahiş edirəm?!” deyə qışqıran insanlara tərəf qaçmaq istəyirdi. Öldürmə?!”, lakin o sıxıntılı və məyus halda dayandı.
Təbii ki, Jan bu qışqırıqları və kədərli Qızmonçokun fikirlərini hiss etdi. Bir anda bunlardan uzaqlaşdı, bir səngərə girdi və kolların arasında gözdən itdi.
Ancaq heç kim ilanın arxasınca getməyə və onu axtarmağa cürət etmədi. Qoça gəlincə, ilan gedən kimi yıxılıb yerə sərildi. Abılay və uşaqların onu ayağa qaldırmaq cəhdlərinə baxmayaraq, uzun müddət gözləri qaraldı, ayağa qalxa bilmədi.
Tamaşaçılar hər tərəfdən “Heyrətləndirici!”di dedilər, “Qoyun olsa da, görün necə vuruşdu!”
– O, müqavimət göstərə bilmədi, İlan bizi görüb qaçdı!
Bu hadisənin şahidləri ilanla qoçun döyüşünü daha da heyrətləndirmiş və uzun müddət ilanın digər ilanlardan fərqli olduğunu, süd kimi ağ olduğunu söyləmişdilər. Bir şey yaxşı idi ki, onlar bu hadisəyə Kyzmonchokun səbəb olduğunu bilmirdilər. Amma bundan sonra o qoçun Qızmonçokdan qaçdığını və qızdan ehtiyatlandığını, onunla üz-üzə gələndə üz döndərdiyini görənlər oldu.
Bütün bunları xatırlayaraq Qızmonçok tezcə bulağa çatdı.
Bəktəmir bütün gecəni yata bilməmişdi. Ürəyi səhərə kimi tıppır-tıppır döyünmüşdü. Qızmonçoka nəsə deməyə hazırlaşan Bektəmir də onun arxasınca getdi.
Bunu hiss edən ilan evdən çıxdı…
Öz düşüncələri ilə çaş-baş qalan gənc atı Canın yatdığı ən alçaq kolluğa bağladı və Qızmonçoka yaxınlaşdı:
– Qızmonçok! – titrək səslə dedi, – Qızmonçok, uzun müddət sənə deyə bilmədim…
Oğlanın üzü pul kimi qızardı. Bədəninə bir gizilti dolu tılatüm keçdi,sanki onu cərəyan vurduş Buna baxmayaraq, o özünü toparlayıb hərəkət etdi və Qızmonçoka necə yaxınlaşdığını və onun əllərini tutduğunu hiss etmədi.
– Mən… səni sevirəm, Qızmonçok! – dedi sonra.
Qıza olan saf, müqəddəs, ilk məhəbbətini sanki dodaqları ilə deyil, ürəyi ilə ruhunda ifadə edirdi.
Qızmonçok özünü narahat və zıxıntılı hiss etdi və nə cavab verəcəyini bilmədi. Uşaqlıqdan bəri o, Bektemirin ona olan hisslərini təxmin edirdi, amma elə bil acığa elə oldu ki,məhz Can ona sevdiyini etiraf edəndə Bəkdəmir də ona sevdiyini söylədi.
Ürəyi çırpınırdı və qızın baxışları Cana çevrildi. Axı Can bu oğlana nifrət etdiyini söylədi. O, kolluqdan güllə kimi çıxdı və oğlanla qızın arasında dayanıb qısqanclıqdan Bektemirə hücum etməyə hazırmış kimi dayandı. Çünki ilan da indi etiraf etmək istəyirdi, amma Qızmonçok çəkindi, utandı və özünə yer tapa bilmədi.
Qızın niyə narahat olduğunu Bektemir başqa cür anladı. Çünki adət-ənənədə böyüyən qızlarla oğlanlar bir yerdə durmağa çəkinirdilər, utanırdılar. Onları görənlər deyərdilər: “Qızmonçokla Bektemir utanmazdılar! Görün bir birinə necə yaxındayanıblar!”
Qız oğlanı bu yerdən uzaqlaşdırmağın yollarını axtarır:
– Anam məni axtarır, gedək! – dedi vedrəyə tərəf əyildi. Bəktemir dərhal:
“Buyurun, mən aparacam” dedi və iki vedrə götürdü. Qız çarəsiz qalıb yerdən başqa vedrə götürüb oğlanın arxasınca getdı.
Onlar kolluğa yaxınlaşdıqda, Can və Kızmonchokun gözləri bir-birinə dikildi. Oğlanın dilindən eşitdiyi bu sözlər , gəncə olan nifrəti onu başdan-ayağa quyruğunun ucuna kimi yandırmağa başladı. Qanla birlikdə axmağa başlayan qəzəb və qısqanclıq beyinə də çatdı. Qan beyninə sıçradı. Bədəni partlayacaqmış kimi uzanan ilan həmişəki kimi xışıltı ilə “şşşş!” deyə ucadan fısıldadı. Bu kiçik zamanda onlar bir-birlərinə çox şey deyə bildilər:
– Ona güvənmə, Qızmonçok! O səni mənim kimi sevə bilməz! Lazım gəlsə, tək bu fırıldaqçıya deyil, bütün kəndə, dünyaya qarşı durmağa hazıram!
– Çox səhv, Can! Onlarla birlikdə məndə sənin haqqında olan bütün xoş hissləri və xoş düşüncələri məhv edəcəksən!
– Qısqanclıqdan, nifrətdən od tutub yansam?!
– Sağlam düşüncə ilə yanğını söndür! Sənə demədimmi ki, insanlarla ünsiyyət qurduqdan sonra sən də onlar kimi səxavətli, səbirli və bağışlayan olmalısan!
– Bəs insan kimi sevmək?! Mənim buna haqqım yoxdur?!
– Hələ bu haqda düşünməliyik!..
Qızmonçokun belə getməsi Canın başını daha da torpağın altına soxdu. Lakin onun “Biz düşünməliyik” sözləri ona ümid verdi.
“Səbr! Nəciblik!.. Bu anlaşılmaz, ağır yük nədir?!” –ilan ürəyində dedi. “Bağışlamağı bacar!” Dayanmağı bil!.. Sus! Toxunma!..”—Qızmonçok bu sözlərlə çox kiçik yaşlarından hələ ilanın qulağını doldurmuşdu! Ona görə də başqaları Qızmonçoku sevsələr, o barışmalı, dözməli, bağışlamalı və bədəninə sığışdıra bilməyəcəyi bir küskünlük daşımalı idimi?! Bəs əgər bunu eləməsə?! Bəs ilan insanı duelə-təkbə-tək döyüşə çağırsa?! Cəsarət göstərib, sinəsini qaldırıb, ayağının qabağında sürünüb başını aşağı salsa?! Yox! Qız bunu bağışlamayacaq! Çünki o zaman o, ata-anası ilə kənd camaatı tərəfindən daşqalaq ediləcək… Bunu anası Sırqadan eşitmişdi. Buna görə dözmək lazımdır! Aman Allah, niyə bu qədər çətindir?! ..Ancaq səbirli olmaq lazımdır!
Bunları fikirləşsə də, qısqanclıqdan içi yanırdı, ürəyi ağrıyırdı, bir sözlə dünyası dağılırdı!
Bir az sonra çapan atın səsinə elə bil ayıldı. “Bəktemir atını belə unudubmuş!” Təbii ki, unudar…” – ürəyində dedi və yerindən tərpənib dibindən bulaq qaynayan qayanın yamacına yaxınlaşdı. Buradan birlikdə yeriyən gənclə qızın üzlərini aydın görürdü. Kəndə tərəf dayanıb onlara baxdı.
Bu zaman qızlar su üçün bulağa gəlirdilər. Qızlar təpənin başında onları seyr edən ilanın fərqinə varmadılar.
– Boooy, Qızmonçok qız çox gözəldir, elə deyilmi? – kəndə təzə gələn gəlin dedi.
– Bəsdi, görək! – balaca əsmər qız bəyənmədiyini ağzını burnunu əyərək söylədi, – Onda nə var ki?! Kənddə hamı ona “əjdaha qızı” deyir!
– Nə mənada ?! Niyə?!
Qız bir anlıq xalasına baxdı, gözlərini və ağzını açıb sanki təəccüblü nəsə deyirdi.
– Bilirsən, deyirlər, gecələr onun yanına ilan gəlir. O tənha yerə gedəndə əjdahaya çevrilir!
– Bəsdi görüm! Məni qorxutma!
– Aldadıramsa, məni Qara Baldı aparsın! Ona görə də valideynləri heç kimə yaxın durmurlar və tək yaşayırlar. Heç kimi rahatlıqla evlərinə buraxmırlar!
– Nə danışırsan,doğrudan?!
– Hə hə! Niyə heç nə eşitməmisən?! Buralarda bundan hamının xəbəri var!
– Nəsə eşitdim… Amma inanmadım.
Canın daha dinləməyə səbri yox idi. Bu dedi-qodulardan uzaqlaşmaq istəyəndə su üçün gələn qızlar vedrələrini “apköçə” keçirib çiyinlərinə aldılar. Qızlar əvvəlcə çox fikir vermədən başlarını qaldırıb gördülər ki, yaxınlıqda bir qayanın üstündə sürünən ağ ilanı gördülər. Elə bil Qızmonçok doğrudan da ilana çevrilmişdi. Qızların hərəsi bir tərəfə qaçdılar…
Bundan sonra Bektemir və Kızmonçok tez-tez görüşürdülər. Asılbek və Sırqa qızlarının insanlarla ünsiyyət qurmağa başlamasına sevinirdilər. Bir axşam Asılbek köhnə komuzunu çalmaq üçün köynəyindən çıxardı. Qollarını çırmaladı, barmaqlarını irəli-geri çırpdı, gözlərini bərk-bərk yumdu və alnından tər axana qədər çaldı.
Qızın anası da xoşbəxt idi. Sevinclə ərinə baxıb əvvəlki kimi ev işlərini görür, zümzümə edir, gülürdü. “Allaha şükür! Mən də çox istərdim ki, qızım da hamı kimi ilandan qurtulub evlənsin. Biz də onu ərə verib, nəvələrimizi görək,onları böyüdək! Boya başa çatdıraq!”-düşünür və ürəyində dua edərək deyirdi: “Aman Allah, Asılbəyin və mənim günahımı bağışla. Cahillikdən törətdim, arzumuzu qəbul et?!”
Qızmonçok valideynlərinin sevinclə bir-birinə baxdıqlarını görür ki, istər-istəməz onlara yazığı gəlirdi. Onların ömürlərinin sonuna qədər xoşbəxt olmalarını istəyirdi. Həm də başa düşürdü ki, bu yalnız ondan asılıdı. Hələ bir, gənc yaşlarından hər ikisinin saçları ağarmışdı və üzlərində qırışlar vardı. Sizcə Can bütün bunları bilmirdi? O bilirdi. Hətta son vaxtlar Asılbeklə Sırqanın niyə sevindiyini də bilirdi. O da başa düşürdü ki, Qızmonçok valideynlərini sevindirmək üçün Bektemirlə tez-tez görüşür. O hər şeyi görür və hiss edirdi. Amma Can Qızmonçoku unuda bilmirdi. O qızı tərk edə bilməzdi. Çünki o hiss edirdi ki, Qızmonçok nə qədər gizlənsə də, Cana biganə deyil. Hətta Bektemirlə söhbət edəndə də Qızmonçok ilanı xatırlayır və onu düşünürdü. Onları seyr edən Can bunu hiss edir və bu səbəbdən orada da ondan ayrıla bilmirdi.
Qız da özünü aldadır və ilanı unutmağa çalışırdı. Amma ürəyi: “Can! Can!” – deyə döyünürdü. Canı heç vaxt görməyəcəyini fikirləşəndə onu ağlamaq tuturdu, ilanı çağırıb onun arxasınca qaçmaq istəyirdi!
***
Bir gün Qızmonçok evdə tək qalanda, Can əvvəlki kimi evə girdi. Onun gəlib getməyindən qızın özünün də, valideynlərinin xəbəri var idi. Amma heç kimin ağlına da gəlmir ki, evi bağlasınlar.
Bu dəfə Canın başı Qızmonçokun yatdığı yerdən, yuvadan çıxan siçan kimi çuxurdan çıxdı və sonra bədənini, özünü yuxarı çəkməyə başladı. Evdə naxış tikən Qızmonçokun ürəyi daha tez döyünməyə, iynəni tutan əlləri titrəməyə başladı. Gözlərini yumdu, başını divara söykədi və hərəkətsiz qaldı. Bəlkə ilan qısqanclıqdan dişləyib zəhərləyib?! Yoxsa alicənablıq edəcək, bağışlanma diləyib ilanlar evinə gedəcək?!
Can də qızın qarşısında uzun müddət səssiz və hərəkətsiz yerdə uzandı və gözlərini açanda çoxdandır yaxından görə bilmədiyi gözəlliyə heyranlıqla baxdı. Yalnız bundan sonra qız gücünü topladı və ilana baxmadan titrək səslə dedi:
– Can! Sən ağıllısan! Sən hər şeyi bilirsən və başa düşürsən! Birimizin insan, digərimizin heyvan olduğunu bilmədən böyümüşük. Biz inanılmaz dərəcədə yaxın və dost olduq. Sənsiz günlərim maraqsız və soyuq keçərdi. Və sənin olmadığın o günlərdə mən ağladım, valideynlərimə əzab verdim…
-Mən də həmişə sənin üçün darıxıram. Bütün həyatımı sənə həsr etdim, ilan ənənəsini pozdum və sənə aşiq oldum, Qızmonçok!
– Bilirəm, Can! Amma sən özün hər şeyi başa düşürsən və bilirsən! Mənə rəhm et! Bizə yazığın gəlsin! Valideynlərimə və özünüzə rəhm elə! İndi qayıt!.. Sizinlə mənim “ağ-ağı, qara-qara”nı ayırd edib bu dünyada öz yerimizi tapmağın vaxtıdır! Təbiət və insanlıq qanunları qarşısında acizik! Biz hətta müxtəlif dillərdə danışırıq… kim olduğumuzu belə bilmirik!
– Fikirləş, Qızmonçok?! Bəlkə biz qədim zamanlardan bəri qüvvədə olan həyat qanunlarını çevirək, dəyişək?! Bəlkə həyatın yeni, gözəl sirrini açaq?!. Biz insanla heyvan arasında körpü quracağıq, vahid bir bütövlük təşkil edib yeni nəsil yaradacağıq?!.
– Necə, Can?! Hansı nəsil?!
– Nə olursa olsun! Bu sənin və mənim işimdir, bu bizim işimizdir, nəyi və necə etmək lazımdır! Bu bizim taleyimizdi! Uzaq yerlərə, qayaların arasına gedək ki, heç kim bizi narahat etməsin. Biz orada yaşayıb öz dünyamızı yaradaq!
– Yox, Can! Olmayacaq bir şeyi heç fikirləşmə, və onun xiffətini də eləmə!
– Mənə “nəcib insani keyfiyyətləri” öyrədəndə “İstəsən, qar alovlanar, yanar” demirdinmi?!
– Dayan, Can!!! Bəli, deyirdim! Ancaq bu tamamilə fərqlidir!
-?!
– Canımız yaxın olsa da, qanımızı, ruhumuzu heç vaxt birləşdirə bilməyəcəyik, Jan!!! Niyə bu barədə düşünmürsən?!
– Fikirləşdim, Qızmonçok! Fikirlərimiz üst-üstə düşsə, mənim olduğunu bəyan etsən, qanımızı, ruhumuzu birləşdirməyin bir yolunu taparam!
– Yox, Can! Yox! Mən heç vaxt sənin ola bilmərəm! Çünki qorxuram! Mən hər şeydən qorxuram! Valideynlərimə əziyyət verməkdən qorxuram! Mən daşların arasında yaşamaqdan qorxuram! Bunu başa düşürsən?! Xahiş edirəm məni başa düş?!
-!..
– Məni bağışla, Can?! Amma… əgər məni həqiqətən sevirsənsə, geri çəkil! Mənim xalqıma, ata-anama, heç kimə pislik etmə?! Sənə yalvarıram! Get!
Can ağlayan Qızmonçoka baxmağa davam etdi, onda yağışda yalnız qalan füsunkar bir çiçək gördü. Qız isə iri parıldayan gözləri ilə ilana baxdı, yaşlı, uzun kirpiklərini yavaşca qırpdı:
– Xahiş edirəm, məni qoyub get, Can?!
Qızın xahiş və yalvarışları Canı məcbur etdi. Daha baxa bilməyən, ona nifrət də edə bilməyən Can geri çəkildi və yanındakı dəlikdən deyil, açıq qapıdan çıxdı!
***
Dünən ona dogma olan ,öz ərki ilə ,kişilik məğruluğu,ərdəmliyi ilə dolaşdığı bu gün evdən milçək kimi çıxıb getdi. Özü də bilmirdi hara gedir. Dünən ona çox ecazkar,möhtəşəm görünən dünyası daralmışdı. Onu hər tərəfdən sıxırdı. Bu dəfə o, adam yox, ilan olduğuna bir daha təəssüfləndi,peşman oldu! O, təkcə insana olan sevgisindən ilanların arasında yaşaya bilmədiyi üçün deyil, həm də Qızmonçoku ilana çevirib qayalara apara bilmədiyi üçün həyatdan incimişdi, küsmüşdü.
Amma elə həmin an özündə nəyisə hiss etdi… hansısa böyük insani keyfiyyət. Və yenə özünü aldadaraq bununla özünə təsəlli verdi. Bu böyüklük ağlasığmaz alicənablıqda, bağışlamaqda, səbrdə və davamlı müqəddəs sevgidə idi! Qızmonçok onu qovsa belə, ona nifrət edə bilməzdi. Bu dəfə də yenə kin saxlamadı və pislik etmədi. Əksinə, onu daha çox sevdi. Axı o, heç kim kimi deyil!..Və onun da özü kimi düçdüyü halına acıuaraq, qəza xoşbəxtliyi üçün Allaha dua edib sağollaşdı!
Ilan birdən nəyisə xatırladı və dayandı! “Mən çıxıb getsəm, bəs onları bədxah, şər adamlardan kim qoruyacaq?!” – deyə düşündü və geriyə süründü.
Çünki hər evdə Qızmonçokun əjdaha olması ilə bağlı söz-söhbət gəzirdi. Üstəlik, insanlar hətta sabah kəndin ondan zərər görəcəyindən də qorxurdular. Söz-söhbətlər, insanların şübhələri, nifrətləri günbəgün artırdı. Hətta Bektemirin anası bütün kənd eşitsin deyə gündə bir neçə dəfə qışqırırdı:
– Evimə əjdaha qızı gətirsən, hər iki dünyada bədbəxt olaram! Mən hətta analıqdan da kənara çıxaram! Əgər o belə cəsurdursa, qoy bu İlan-Qızmonçok mənim evimin astanasından keçsin! Onu öz əllərimlə boğub öldürərəm!
Bunları eşidən Can Asılbeklə Sırqanın Qızmonçokun itkisi üçün ağladığını təsəvvürünə gətirdi. “Xeyr, bunun baş verməsinə imkan vermərə bilmərəm!” – deyə düşündü: “Mən getməməliyəm! Mən ailəmin belə vəziyyətə düşməsini istəmirəm! Mən onları xilas etməliyəm!”
“Ailə!..” – Asılbekin ailəsi ilə əlaqə saxladığı vaxtdan bəri bu sözü Jan çox bəyənmişdi. Çünki hər dəfə Kyzmonchok:
– Ata, de görüm, Can da bizim ailənin üzvüdür? – o, qətiyyətlə soruşdu.
– Bəli, bir yerdə yaşayıb, o da bizim ailənin üzvüdür! – atası dedi.
– Ailə olmaq mehriban olmaq və bir-birinizə güvənmək, yaxşı və pis gündə bir-birinizə arxa-kömək, dəstək olmaqdır və heç vaxt bir-birinizi təhqir etməmək deməkdir! – Sırqa dedi.
Can bilirdi ki, onun sözlərinin arxasında ona gizli müraciət var: “ona dediyim sözlər sənə də aiddir, oğlum, qulaq as”. Sonra Can zehni olaraq cavab verdi: “Xeyr, mən heç vaxt heç kimə pislik etməyəcəyəm, zərər verməyəcəyəm! Amma sən mənim ailəmsən və kimsə mənim ailəmə pislik etsə,zərər versə, dözə bilmərəm! Buna imkan vermərəm.”
Can Bektəmirlə görüşüb söhbət etmək istəyirdi. “Amma necə?!” – cavabsız belə bir sual ortaya çıxırdı. Doğrudan da, necə?! Birincisi, Bektemir ilanın dilini bilmir, ilan haqqında həqiqəti bilmir. Haqqında çıxan fantastik şayiələrə inanmaq istəmir. Can isə insan dilində danışa bilmir. O Can ilə görüşdükdən sonra nə baş verər? Yenə də Qızmonçokla evlənmək fikrində qalacaqmı, yoxsa anası və həmkəndlilərinə qoşulub Qızmonçoka nifrət edəcək?!
Bu zaman onun beynində bir vəsvəsə hissi yarandı: “Bəlkə o zaman Qızmonçok həmişəlik mənim olacaq?!” Beləliklə Can onu narahat edən bu suala cavab tapmaq istəyirdi. Amma bu dəfə dogma evinə çevrilmiş Asılbəygilə tərəf yox, Abılaygilə tərəf yönəldi.
***
Axşama çox vardı. İlanın yuvasına qayıtmaq vaxtı deyildi. Buna görə də Can tələsmirdi. Bahara hələ çox vaxt vardı. Yaxşı olardı ki, işini bitirsin və əminliklə sakitləşsin. “Ola bilər…
Bu qış da Qızmonçok onun dalınca qarlı qayalara gələcəkmi?” Bu fikrin absurd olduğunu bilsə də, bir anlıq bədəni parıldadı, özü özünü aldatdı və özünü xoşbəxt hiss etdi. Son vaxtlar boş xəyallardan, illüziyalardan həzz almağı öyrənmişdi. “Yaxşı, sonra. Sonra nə nə olsun?! -deyə düşünürdü, – Kişinin inadkar və güclü olması daha yaxşıdır. Qızmonçok da belə deyirdi! Bəlkə məndən bu keyfiyyəti tələb etməyə çalışır?! Bəli, nə olursa olsun, Bektəmirlə görüşməliyəm. Qızmonçoku mənim qədər sevirsə, qoy bütün həqiqəti bilsin! Sonra görək nə olacaq…”
***
Bu zaman Bektəmir atasının ilxısını otarırdı. O, qamçısını irəli uzadaraq çapırdı. Başına bağladığı qırmızı şərf küləkdə bayraq kimi çırpınırdı. At quyruğu yuxarı qaldırmışdı, küləkdə Bəktəmirin şərfinin dalğasını tamamlayırdı.At Bektemiri anlayırmış kimi cilovunu gəmirir, kişnəyir dünyaya səs salırdı. Yerlə göy arasında gəzən oğlanla bu at qanadlı quşa bənzəyir. İkisi də o qədər azaddırlar ki… və ona görə də oxşardırlar. Onlar da Kyzmonchok və Can kimi uşaqlıqdan yaxın olublar. Kiçik yaşlarından atın quyruğunu sığallayır, parıldayan gözlərindən öpürdü. Xüsusilə son günlər onun sirrini eşidən yalnız Aktuyakdır. Aktuyakın belində “uçan” Bəktəmir sevinclə atın boynunu qucaqlayır, gözəl bir qıza aşiq olduğunu deyirdi. Bəktəmirin heç kimə deyə bilmədiyi ilk sevgisini ilk eşidən Aktuyak oldu. O vaxtdan bəri at gəncin çoxlu nəcib fikirlərinin şahidi oldu. Üstəlik, Bektemirin bəzən heç kimə göstərmədən ağladığını yalnız Aktuyak görmüşdü və bilirdi!
Gənc oğlan bəzən alnını atının alnına söykəyir, onu boynundan qucaqlayır və sakitcə ağlayır. At sanki sahibinin kədərini hiss edir, başını bulayır, fınxırırdı. Gənc oğlanın ona olan sevgisini hiss edirdi.
İndi də Bektemir bir əli ilə Aktuyakın yalından tutub yəhərə söykənir:
– Həə, Aktuyak! Daha sürətli! – qışqırır.
Tapbıltıları yeri titrədən at sürüsünün dırnaqlarından çıxan toz qırmızıya çevrilərək batmaqda olan günəşin qabağını örtdü, dağ silsiləsi daha da qaranlıqlaşdı. Qızla görüşməyə tələsən gəncin qışqırtıları dağlara yayılırdı.
Nəhayət, təyinat yerinə çatdı, təpədə atını irəli sürərək sürünü qaytardı və geri dönməyə hazırlaşdı. Yurtdan çıxan yaşlı bir qarı:
– Hey, Bektemir?! Hara gedirsən, oğlum? Bir az gözləyin!”
“O, uzun uzadı danışacaq! Qulaq asası olsam,gec olacaq?! Mən də onsuz da gecikmişəm”.
– Salam, nənə?! – oğlan dedi.
– Salam, oğlum! Atan,anan sağ-salamatdırmı? Kənddəkilər necədir? Nə yenilik var? Evə gəl,bir çay iç!
“Nə çaydı! Tələsirəm axı,?” – öz-özünə mızıldandı.
“Atamgil sənə salam dedilər” dedi Bektəmir.
– Yaxşı,çox sağ olsunlar! O ala-bula madyan azıb, qoca onu axtarmağa getdi.
“Oyy nənə,mən sənsən nəsə soruşdummu?! Tələsirəm axı!– cavan öz-özünə dedi, – Nə pis oldu, tələsəndə bir şey çıxır ,da!..”
-Gəl evə, çörək zad ye.- indi o ana mərhəmətiylə təkidlə, -Sənə nə olub, susursan?!
– Mən tələsirəm, nənə!
– Hara tələsirsən?! Kənd hər sakitlikdir? Bizə heyrətamiz bir şey ,bir xəbər gəlib çıxdı, deyirlər ki, Asılbekin qızı ilana çevrilir. Bu doğrudur?
– Yox! Bu belə deyil! – Bektəmir daha heç nə eşitmək istəmədi, atını çevirib çapdı. Adətən oğlan atdan düşüb evə girər, çay içər, söhbət edərdi. Bu dəfə qadın onun davranışına təəccübləndi:
– Maraqlıdır! Nə baş verir,görəsən?!
Bəktemir tələsik kəndə tərəf getdi:
– Tez ol, Aktuyakım! Daha sürətli! Günəş artıq batdı! Kyzmonchok bizi gözləyir! Tez qaç! Bir az tez”
***
Bulaqdan bir az aralıda yolda qoşa çinar bitmişdi. Bu gün Bektemirlə Qızmonçok orada, qoşa çinarların yanında görüşməli idilər.
Kənd istiqamətindən sayrışan alovlar görünürdü, küləyin əsməsi ilə müşayiət olunan tüstü qoxusu gəlirdi, itlərin hürmə səsi artıq yaxından gəlirdi. Nədənsə, Bektemirə elə gəlirdi ki, gedən yol uzanır.
Qoşa qovaq ağaclarını görəndə atını saxladı. Bu qovaq ağacları çox gənclərin və qızların sevgisinə şahid olmuşdular.
Dağdan aşağı axan su elə bil ki, bir az yavaşımışdı. Bektemir köynəyini çıxarıb suya atıldı. Bir az da yaxşı görünmək üçün su ilə gövdəsini yaxaladı, bundan sonra rahat hiss etdi. Amma yenə də ürəyi tez döyünür, narahat idi, sanki nəsə hiss edirdi.
O, iki çinara çatanda onlar zəif külək əsdiyindən həmişəki kimi səs-küy salıb titrək ritmlərlə pıçıldaşırdılar. Bektəmir atdan düşüb yaxasını düzəltdi və kəndə tərəf baxmadan Qızmonçokgilə gedən yola baxdı. Neçə dəfə kənd camaatı qızı bir suç üstündə yaxalamağa çalışdılar. Amma buna nail ola bilmədilər… İnsanlar və hətta Bektemirin anası da Qızmonçokun hər hərəkətini izləyirdi. Bu səbəbdən də o, ikisinin bir yerdə tutulacağından narahat idi. Üstəlik, son vaxtlar anası Bektemir evdən çıxan kimi onun dalınca getməyi və onu gözdən qoymamağı artıq vərdiş etmişdi. Çox güman ki, oğlunu Kızmonchokdan qorumaq istəyirdi. Bu an o anasının yuxusunu düşünərək kəndə girməmək qərarına gəldi, atını buraxıb qovağa söykəndi və ağacın tərpənməsini,titrəməsini gözlədi..
Aktuyak qulaqlarını şəkləyib ayaqlarını yerə döyməyə başladı. O bununla nəsə bir işarə vermək istəyirdi. Amma Bəktəmir bunu görmürdü. Fikrində Kızmonçok idi: “Görəsən, Qızmonçok niyə gecikir?… Bəlkə dünən sözlərimdən inciyib… Ya bəlkə mən onun istədiyi kimi deyiləm?… Ya da bəlkə…” – narahat oldu və narahat düşüncələrə daldı. getdikcə narahatçılığı artırdı və başına daha çox fikir gəlirdi. O, başını ağaca söykəyib:
“Bir, iki, üç… iyirmi… otuz… əlli… yüz…” o, saymağa davam etdi. Bu, onun fikrini yayındırmaq və döyünən ürəyini sakitləşdirmək cəhdi idi.
***
Can qalın çinar budağına dolanıb yuxarıdan aşağı oğlana baxırdı! Aktuyak isə təlaşlı davranışı ilə uzun müddət sahibinə ilan haqqında məlumat verməyə çalışdı! Oğlan isə onun hərəkətlərini görmürdü, niyə görməli idi?! Başqa vaxt olsaydı, o, atının niyyətini dərhal anlayardı. Ancaq ilanın qovaq budaqlarını daim xışıltı ilə vurduğunun fərqinə varmadı! Çünki o, nə aya, nə kainata, nə də ətrafındakı heç bir şeyə əhəmiyyət vermirdi. Onun düşünə biləcəyi yeganə şey, təkcə Qızmonçok idi! O, yalnız qızı eşidə və görə bilərdi.
Axşam düşdü və ətraf tamamilə qaranlıqlaşdı. Kənd istiqamətindən gələn tənha qaraltı göründü. Bəktemirin ürəyi titrəyib,yerindən oynadı. O, az qala sevincdən qışqıracaqdı, uşaq kimi atılıb düşəcəkdi!
– Gəlir! Qızmonçok gəlir!.. – o, içindəki duyğularını saxlaya bilməyib sevinclə qışqırdı, – mən səni sevirəm! Mən sevirəm!..
Oğlan qaraltıya doğru getdi. Siluet ətəyini yığışdıraraq gah qaçır, gah sürətli yerişlə yeriyirdi.
Bu zaman oğlanın başında fikirlər parıldadı.
Qızı qarşılayıb ata mindirmək və onunla birlikdə kainat səyahətinə çıxmaq istəyirdi! Bu, onun uşaqlıqdan istəyi, arzusu idi. Bəzən belə yuxular görürdü.
Bektemir Aktuyak üçün fit çaldı. Atdan cavab yox idi. Bu ayğır adətən özbaşına otlamağa gedirdi. İndi də harasa otlamağa getmişdi.
– Aktuyak?! Ay, ay?! Aktuyak?! – deyə qışqırdı, həmişəki kimi damağını çıqqıldatdı,muşqurdu. Səs yox, cavab yox idi.
Ardı var
Qırğızcadan və ruscadan tərcümə edən Elli Atayurd
