və ya İlan sevgisi
(fantastik-mistik povest)
2-ci Kitab
(Əvvəli saytın 19 yanvar, 01, 08 fevral və 06 may tarixlərində yayımlanmışdır)
Həmin ilin payızı qısa oldu və cəmi bir gecənin içində qar elə yağdı ki, yer yurd ağappaq ağardı.
Camaat sakitləşmişdi. Qızmonçokun əjdaha kimliyi təkzib edilmişdi və həyat həmişəki kimi davam edirdi. Bektemir Qızmonçokla evlənmək istəyirdi. O israrla valideynlərini Asılbekin evinə elçiliyə göndərdi. Razılaşdılar… Bəlkə də Qızmonçok ona görə razılaşdı ki, sadəcə Cana olan hisslərindən qurtulmaq və adi insanlar kimi yaşamaq istəyirdi… Bilə bilmərik, bəlkə də. Amma o vaxtdan bəri hər səhər və axşam pəncərədən dağlara baxırdı. Gözlərində bir bahar həsrəti görünürdü… Və bəzən Canı yuxuda görəndən sonra yata bilmirdi.
Bu gün də eyni şey oldu… Həmişə olduğu kimi, o günəşin ilk şüaları ilə birgə oyandı.
– Nə oldu yenə? – Bektemir oyanaraq soruşdu. – Yenə o yuxu?
Qızmonçok çətinliklə başını tərpətdi.
– Yenə Canı gördün yuxuda? – Bektemir soruşdu.
Qızmonçok səssizcə pəncərədən bayıra baxdı.
Vaxt var idi ki, bahar gələndə, ana torpaq hərarətlənərdi, günəş hər yeri isitməyə başlardı… indi isə…
– Yuxunda mən idim, – Bektəmir zarafat etdi, – yuxuna ilan kimi girən mən idim, əzizim… Məni tanımadın?
Qızmonçok mehribanlıqla gülümsədi.
-Mən səslər eşitdim …- dedi. – Onun səsi idi, o çox yaxın idi. Mən onun gözlərini gördüm.
-Gözləri necə idi?
– Başqa…
– Onun haqqında danışdığın bəsdir daha! Onu bir daha mənim yadıma salma! – Səbri tükənmiş oğlan qışqırdı. O, yorğanın bir ucundan yapışıb kənara baxdı. – Daha onun haqqında danışma, yoxsa!
Nədənsə, son vaxtlar Qızmonçok bu sözdən qorxurdu: “Yoxsa…” Bu dəfə də ürpərdi.
Buna baxmayaraq, o, gözlərini yumdu, elə bil nəyisə təxmin edir, ümid edirdi, sanki ruhunu bu işə qoymuşdu.
* * *
Can da kəndə tərəf baxdı.
Hər tərəf tutqun idi və kəndi duman bürümüşdü. Ara-sıra itlərin hürməsi eşidilir, tüstü və çörəyin tanış qoxusu gəlirdi. Onun darıxması, insanlara həsrəti tüğyan edir, uzun müddət sinəsi hüznlə dolurdu. Dayana bilməyib ağır bədənini yerdən silkələdi və dağdan aşağı fırlandı…
Can özünü dayandırmağa nə gücü, nə də səbri var idi. O, uzun illər birlikdə oynayıb böyüdüyü Qızmonçokdan, ata-anasından, kəndindən əl çəkə bilmirdi. Xüsusən də Qızmonçok həsrətindən qurtula bilmirdi.
O, aşağı düşüb sahilə yaxınlaşdıqca küləyin səsi get gedə sakitləşdi və tamam dayandı. Bu zaman ilan da dayandı, elə bil kimsə onun quyruğundan tutmuşdu. Kənddən gələn səs daha aydın oldu! Nəfəsini tutdu…
– Can?! Bu sənsən? – eşitdiyi səs bu idi.
– Bəli, Qızmonçok, mənəm.
Yenə sükut hökm sürdü.
– Sənə dedim ki, gəlmə?
– Gəlməyə bilmirəm. Sənin üçün darıxıram! Bir qış mənə bir əsr kimi gəldi! – Can bir tərəfdən günahkar kimi, digər tərəfdən də onunla əlaqəni kəsmək istəməmiş kimi dedi.
Bağlantı kəsildi. Can əsəbiləşdi. Bir qədərdən sonra Can onu yenə eşitdi:
– Mən də sənin üçün darıxıram. Hər xışıltıya diqqət kəsilirdim, qulağım həmişə səsdə idi və bu ana qədər qəm kədər içində yaşadım. Amma… – Qızmonçok göz yaşlarından boğulurmuş kimi susdu. İlanın bədəni büzüldü:
– Amma nə?! – deyə çaşqınlıqla soruşdu.
– Amma… Qayıt, Can! Çünki mən… – Qızın səsi yenidən kəsildi. Bu zaman Qızmonçok ona deyə bilmədi: “Mən Bektemirlə evləndim”. Can bunu eşitsəydi nə edəcəyini təsəvvür belə edə bilməzdi. O istəmirdi ki, Bektemirlə Can düşmən olub bir-birinə yamanlıq etsinlər!
– Niyə?! Qızmonçok?!
Əlaqə tamamilə kəsildi!
Ümidini itirmədən yenidən dinşədi, əlaqə yaratmağa çalışdı. Amma sanki inciklikdən, sükutdan başqa heç nə eşidilmirdi. Kizmonçokun bitirmədiyi yeganə söz: “…Çünki mən…” qulaqlarında dönə-dönə səsləndi: “Qalanını niyə demədi?!” Nəyi demədi?! Çünki… nə ola bilərdi?! Bəlkə insanlar onu incitdilər?! Oh yox!!!”
Eyni zamanda Bektemir haqqında da fikirləşdi. Düşüncələr, yaşananlar, həzinlik, qısqanclıq, deyəsən, onun bədəninə sığmırdı. Başını qaldıra bilməyib uzun müddət yerdə taqətsiz halda uzandı. “Nə deyə bilmədi?!” Nə?!”
Ağlına xoşagəlməz şeylər gəldi, sonra narahatlıqla kökzünü ötürdü. Kəndə tərəf baxdı və dərhal ora tərəf uçmaq istədi. Amma Qızmonçokun cavabını gözlədi.
Ürəyi yanırdı və o an həyatında ilk dəfə özünə ölüm arzuladı! “Doğru deyirsən!” dedi və özünü ruhlandıraraq dedi: “Bunu etmək istər heyvan, istərsə də insan kimi yaşaya bilməməkdən, özünü və başqalarını əziyyətə salmaqdan yaxşıdır!”
Sanki onun fikirlərini oxuyurmuş kimi, bu anda heyrətamiz güclü bir ildırım qopdu, yaxınlıqda şimşək çaxdı və onun üzərinə iri dolu yağmağa başladı.Təbiət elə bil onun hislərini gerçəkliyə daşıdı.
Ürəyi döyünən Qızmonçok Canın vəziyyətini hiss edirmiş kimi çarpayıdan sıçrayıb pəncərəyə tərəf getdi.
Bu zaman kiçik pəncərəni yağış damcıları örtdü və heç nə görünmədi. Pəncərənin tutqunluğuna baxmayaraq, o, dağlara tərəf baxdı.
– Nə gördün?! – Bektemir çarpayıdan yarı qalxaraq soruşdu.
Qızmonçok yalvarışla Bektemirə baxdı, sanki rəhm və kömək istəyirdi.
– Nə?! – Bektemir qaşlarını çatdı, sanki xanımının nə istədiyini, nə deyə bilmədiyini başa düşdü. Ya sevincdən, ya kədərdən gəlinin nəfəsi tezləşdi, o dərindən nəfəs aldı, sinəsini qaldırıb səssizcə ərinə baxdı. Yalnız gözləri danışırdı.
Gənc qızın gözlərindəki fikirləri oxuyurmuş kimi bədənini güclə çarpayıya atıb cansız kimi uzandı. Çox incidi. Xeyr, incidiyi deyildi, qısqanmaqdan özünü saxlaya bilmədi. Elə bilirdi ki, evlənsələr, ağrıdan, sıxıntıdan qurtulacaq. Amma heç vaxt düşünməzdi ki, hər şey, əksinə, daha da pisləşəcək, daha da mürəkkəbləşəcək.
Qızmonçok ərinin yanına gəlib isti, yumşaq əllərini onun sinəsinə qoydu:
– Bektemir?
Gəlinin həyəcanlı səsi Bektemirin qanını daha da qaynatdı, damarlarını alovlandırdı.
– Əzizim? – Qızmonçok sakitcə pıçıldadı, sanki nəsə soruşmaq istəyirdi.
Xanım indi ərinin əllərini sığallayırdı və yumruğuna çatanda əlini çəkdi. Bektemirin hər iki yumruğu ya qısqanclıqdan, ya da qəzəbdən yay kimi sıxılıb titrəyirdi.
Qızmonçok yenidən pəncərəyə tərəf getdi.
Göy elə guruldayırdı ki, adam qorxurdu. Dağ yamacından çaxan şimşək ox kimi əyilib qıvrılıb əriyərək yox olurdu.
Bektemir hələ də orada uzanıb dodağını dişləri arasında sıxaraq gözlərini yummuşdu. Halbuki, indi o xanımının ona yaxınlaşıb soyunub yanında uzanacağını, boynunu qucaqlayıb sığallayacağını, ondan başqa heç kimi düşünməyərək möhkəm yapışacağını, hər ildırım gurultusu gələndə sanki qorxurmuş kimi ona sığınacağını gözləyirdi. Bütün bunlardan yalnız onun qanadı altında gizlənmək istəyəcəyini gözləyirdi, başqa heç kimsənin. Qızmonçokun arzuladığı tək olmaq istəyi ona çox əzab verən bir hal idi.
O, tez-tez Qyzmonchoka öz əsassız qısqanclığını ifadə etməməyə çalışırdı. “Onu qısqandığım üçün dəliyəmmi?! – deyir, özünə təsəlli verirdi. – o kimdir, mən kiməm?! Yerdə sürünən ilandır, yazıq, axmaq məxluqdur! Lazım olsa, o heç kim deyil!..” Bununla o, bir az rahatlıq hiss etdi, amma… hər şey yenidən başlayırdı. Xüsusilə, bunun səbəbi Kızmonçokdur. Hətta Bektemirin qucağında uzananda “xışıltı” səsini eşidən kimi qulaqlarını şəkləyir, sanki kimisə gözləyirdi. Bəzən gözünü qırpmadan, səsini çıxarmadan dağlara baxaraq sakitcə ağlayırdı.
Bektemir bunu hiss etməmiş kimi davranırdı. Bununla belə, onun Cana nifrəti daha da güclənirdi. Qarşısına çıxsa onu doğramağa hazır idi.
Hətta o məxluqu yuxuda da görürdü. Yuxuda Can ya kişi, ya da əjdaha kimi gəlir, Bektemirə qarşı düşmənçilik göstərirdi. Qızmonçok onların arasında dayanır və sanki hər ikisindən üz döndərə bilmir, heç nə edə bilmirdi. Gah Bektemirin yanına qaçır, gah da Canın yanına qaçırdı. İndi Bektemir bu rəqabətin heç vaxt bitməyəcəyini anlayaraq soyuq tər tökdü.
Dəyişməyə və qeyri-sabit olmağa başladı. Bəzən xanımına nifrət edir, ona baxmaq belə istəmirdi. Belə anlarda evdən çıxmağı vərdiş halına salmışdı. O, heç kimi görmək və eşitmək istəmir, yalnız dağa qalxıb qışqırırdı. Bununla o bir qədər sakitləşirdi. Ancaq Qızmonçoksuz həyat ona həyat kimi görünmürdü…
Evin içində sakitlik hökm sürürdü və yalnız küçədə küləyin uğultusu eşidilirdi. Dolu ilə qarışan nadir, güclü yağışlı külək qapıları, pəncərələri, damları yerindən qoparırdı.
* * *
Pəncərənin yanında diz çökmüş, üzü dağa baxan Qızmonçokun boynundan arxaya atılmış kürəyində ilana bənzər iki hörük sallanırdı.
O yenidən Canla əlaqə saxlamağa çalışdı.
“Mən bilirdim ki, sən bəla uçurumuna düşəcəksən və sümüklərin insanda olan ağrıdan daha çox ağrıyacaq və ruhun sıxılacaq!” – dedi. Kənardan onun səsi eşidilməsə də, Bektemirə onun Canla danışdığı aydın idi. Üzü qızarmışdı, dodaqları titrəyirdi və elə bil burada yox, ona yad, başqa ölçüdə, başqa ölçülü fəzada idi.
Bektemir daha dözə bilmədi:
– Qızmonçok!
Lakin Qızmonçok onu eşitmədi. Bədəni soyuq tərlə örtülmüşdü. O eyni vəziyyətdə hərəkətsiz heykəl kimi oturur və arabir bükülürdü.
Qızmonçok Can ilə əlaqəni kəsmək istəmirdi, bu hissi, çoxdan arzuladığı vəziyyəti tərk etmək istəmirdi. O ruhani aləmdə titrəyirdi, həqiqətən də Canın varlığını hiss etmək, ona çox vacib bir şey söyləmək və cavabı eşitmək istəyirdi.
– Qızmonço-o-ok!!! – Bektemir onun qarşısını almaq istədi. Ona elə gəldi ki, indi Can otağa gələcək və onlar elə o vaxtkı kimi, sonuncu dəfə vidalaşdıqları kimi qucaqlaşacaqlar. Qızmonçokun ona həqarətli bir təbəssümlə necə baxdığını, sanki onu ələ salıb “sənə xidmət edir” dediyini, Qızmonçokun gah sevincdən, ya da kədərdən, göz yaşlarına qarışmış təbəssümlə ona baxıb ilanını götürüb getdiyini təsəvvür etdi. .!
– Yox yox!!! – oğlan yenə qışqırdı. – Yox yox!!!
Bu səs hər şeyi silkələdi. Bütün kəndi silkələyən bu səs, həqiqətən də, Qızmonçokla Can arasındakı bağlantını pozdu. Sanki yüksək gərginlikli rabitə naqili kəsilib, Qızmonçokun gərgin bədəni soyuq tərə büründü, oynaqları süstləşdi və o, iflic olmuş kimi yerə yıxıldı.
* * *
İlan da özünü qəribə hiss etdi, bədəni burulmağa, əyilməyə başladı. Boynu kəndə, gözləri isə Qızmonçokun evinə yönəlmişdi. Bir azdan sonra o, dik qalxdı və onun başı havada yelləndi.
– Qızmonçok!
Qızdan heç bir cavab gəlmədi. Canın başı kökündən qopan ağac kimi yerə gəldi. Boynu sınmış kimi… Yanlış eşitdiyinə ümid edirmiş kimi, pis hisslərinə inanmaq istəmirmiş kimi, yenidən başını qaldırıb qulaq asdı. Amma bu dəfə hər şey həmişəki kimi olmadı. Ağırlıqdan bədəni titrəyir, başını güclə qaldırırdı…
O, öz instinktlərinə qulaq asdı… Amma qismət beləymiş, elə bu anda küləyin fitindən başqa heç nə eşitmədi. Qızmonçokun çətin hiss olunan və danışılmayan sonuncu sözləri: “Gəlmə, Can. Çünki mən…” fikirləri beynində dönə-dönə təkrarlanırdı.
* * *
Eyni zamanda paxıllıq və qəzəbdən özünü saxlaya bilməyən Bektemirin bütün dünyası bir-birinə qarışmışdı. Hətta ona elə gəlirdi ki, indi Qızmonçok ilana çevrilib ona hücum edəcək. Fikirlərini bir yerə toplaya bilməyən Bektemirin başı gicəllənir, ağır-ağır nəfəs alır, nə baş verdiyini anlamirmış kimi çaşqın halda ətrafa baxırdı…
Qızmonçok, əlaqə kəsildiyi üçün yıxılanda əvvəlcə başı yerə dəydi. Bektemir əllərini onun başının altına qoymaq istədi amma dayandı. Ona elə gəldi ki, ilan hardasa yaxınlıqdadır və ümidsiz halda evə göz gəzdirdi. Bu hissi uzun müddət idi ki, o yaşayırdı. Yatanda da xoşagəlməz bir üşütmə hiss edirdi bədənində, sanki onunla xanımı arasında ilan uzanmışdı. Buna görə də gecələr daim soyuq tər içində oyanırdı. Oyananda həmişə soyuqdan üşüyüb büzüşmüş xanımının üstünü örtərdi, ya da onu qucaqlayaraq bədəni ilə isidərdi.
-Üşümüsən- dedi və xanımını sığalladı. – Elə zəifləmisən ki sən, Qızmonçok… Balaca bir quşun kölgəsi altında və hiss olunmayan sərin mehdən donarsan…
Bektemir onu hər dəfə sığallayıb qucaqlayanda Qızmonçokun bədəni od və alov kimi parlayır, qızarırdı.
Bütün bunları yadına salan Bektemir indi çarəsiz halda yerdə uzanmış Qızmonçoka baxıb heyrətamiz bir şey haqqında fikirləşdi: “Bəlkə doğrudan da məni gecə yatırdıb, ilana dönüb onunla görüşüb?!”
* * *
– İnsanlar niyə belədir? İnsanlar niyə bir-birinə güvənmir? Niyə bir-birini aldadırlar? Nifrət edirlər? Niyə onlar təbiətlə sülh içində yaşamırlar? Niyə bizimlə düşmənçilik edirlər? Niyə bizdən qorxurlar?! – ilan uşaq vaxtı Qızmonçoka verdiyi suallarla özünü əzablandırdı, – Niyə insanlar bizi görəndə daş götürür?
Amma bu dəfə də cavab tapa bilmədi. Bir dəfə Qızmonçok bir hekayə danışır:
– Bir zamanlar insanlar və heyvanlar bir yerdə, qarışıq, bir harmoniya içində yaşayırdılar. Amma bir gün Allahı qəzəbləndirib lənətləndilər, elə o gündən həyatın, təbiətin qanunları dəyişdi… – dedi.
-Belə çıxır ki, biz də təbiət qanununu pozuruq? – ağ ilan soruşdu.
-Bilmirəm, – qız çiyinlərini çəkdi, -Ola bilər. Hisslər, hisslər və gözlərlə, hətta uzaqdan və yaxından ünsiyyət qurma qabiliyyətimiz və bütün varlığımız başqalarını təəccübləndirir. Bütün bunları beynimə sığışdıra bilmirəm.
– Deməli, sən və mən təbiətin səhviyik? – bu fikir birdən ilanın ağlına gəldi. O, kədərlə gülümsədi, bununla razı olub-olmadığı məlum deyildi.
-Bəlkə də… qız cavab verdi.
* * *
“Təbiətin səhvi…”
“Niyə mən insanlardan fərqli yaradıldım?” – Bu haqda düşünən Qızmonçok sualına cavab tapa bilmədi. Nədənsə o, uşaq ikən valideynlərinin dedikləri yadına düşdü.
– Asıka, Bubu nənənin sözlərini xatırlayırsanmı: “Gözlərim nə möcüzələr görür, sinəm nə möcüzələr hiss edir?! Bu inanılmazdır!..?
– Dayan, Sirqa, qocanın ağlına nə desən gəlir. Yoxsa nədi? Demək istəyirsən ki, Bubu nənə Allahdır?
Buna aldanan və rahatlayan Sırqa yenə sükutu pozaraq soruşdu:
– Asıka?
– Bəli?
– Bəs o ilan niyə bizi tərk etmir?
– Bəsdi daha, Sirqa, icazə ver bir az yataq!
– Nə yatmaq, Asılbek? – Sırqa ah çəkərək soruşdu.
Valideynlərinin nə danışdığını anlamayan yarımyuxulu Qızmonçok başını yastıqdan qaldırıb soruşdu:
– Ata? ana? Səhər nə vaxt açılacaq?
Onun düşünə bildiyi tək şey ilan idi. Səhərin tez gəlməsini istəyirdi ki, nəhayət ilanla qarşılaşıb onunla oynaya bilsin.
– Yat, yat mənim balam. Ana qızının üstünü örtərək dedi: -Bir də gözlərini yumsan, səhər açılacaq, qalxacağıq. – Yat, a balam, yat.
Onları sona qədər dinləmədiyinə təəssüfləndi. O, özünü yatmış kimi göstərərək sussa da, ərinin hansı vəziyyətdə olduğunu bilirdi. Amma indi bəhanə gətirib Bektemirə nəsə deməyin mənası yox idi. Belə məqamlarda o, özündən uzaqlaşmırdı. Qısqanclıq və kin-küdurətdən ürəyi parçalanır, həyat yoldaşından uzaqlaşmağa başlayırdı. Onu ikrah hissi ilə itələyərək arxasına baxmadan qapıdan çıxır və uzun müddət gözə görünmürdü. Bundan sonra bir müddət bir-birlərinə söz demədən bir yerdə qalırdılar. Bu Kızmonçok üçün cəhənnəmə çevrilirdi. Çünki belə hallarda Qızmonçok təkcə ruhən deyil, bədəni də ağrıyırdı. Ayaqları, qolları buz kimi olurdu…
Birdən kimsə qapını dartıb döyməyə başladı,.. elə bil qapını yerindən qoparacaqdı…
Bektemir də, Qızmonçok da yerlərindən atıldılar.
Qapı yenidən döyüldü. Bir-birini görmək istəməyən ikisi də cavab və çarə axtarırmış kimi bir-birlərinə baxdılar:
-Bu kimdir? – Qızın gözündəki sual dolu baxışlara:
-Bəlkə sizin ilanınızdı? – Bektemir baxışları ilə cavab verdi.
-Bilmirəm, – gəlin narahat oldu.
Hər ikisinə elə gəldi ki, yenə ilanlar keçən payız kimi kəndə soxulub və qapı-pəncərə boyu sürünürlər.
-Aman Tanrım?! – Qızmonçok titrəyən dodaqlarla dedi.
Bektemir sanki: “Sənin istədiyin və gözlədiyin bu idi, eləmi?” deyirdi. Eyni zamanda sual dolu və nifrətlə Qızmonçoka baxdı.
Qapı yenə cırıldadı…
Artıq tutqun olan evin içindəkilər bayırda nəsə baş verdiyini hiss edirdilər. Bu zaman qarşı tərəfdən uğultu eşidildi və uğultu elə bil evin içindəydi. Bir anlığa pəncərə qaranlığa büründü, evin içi daha da qaraldı.
Bektemir və Qızmonçok əvvəlcə bunun nə olduğunu başa düşə bilmədilər. Qaranlıq pəncərənin səthindəki tər damcılarını ovucları ilə sildilər içəri baxdılar, şüşədən uzaqlaşdılar və ancaq danışmağa başlayanda anladılar ki, dumanlı pəncərədən yapışan adam Bektemirin anasıdır.
– Bektemir?! Bektemir?!! – ananın hıçqırıqlara qarışmış boğuq səsi, sanki baş verəcəklərdən qorxurdu, sanki çöldə doğrudan da nəsə baş verirdi:
– Bektemir?! Ordasan, oğlum?! Qapını aç?! Məni eşidirsən, Bektemir?!
– Bu dəqiqə, ana. Gəlirəm!
Bektemirin cavabını eşidiləndə ev işıqlandı. Beləki ,ana pəncərədən çəkilib evin qapısına qaçdı.
Gənc də özünə gəlib qapını açdı.Geniş açıq qapının arxasında Saira ağır nəfəs alırdı. O köynəkdə idi, qaloşları da ayağına tərs geyinmişdi. Abılay onun arxasında dayanmışdı və Çintemir qaşlarını çataraq onlara baxdı…
-Nə baş verdi?! – Bektemir doğrudan da nəsə olubmuş kimi soruşdu.
– Oğlum, hər şey qaydasındadır?
– Hə, nə olub?!
Saira əyilib evin içinə baxdı və tələsik başına yaylıq bağlayan Qızmonçoka baxdı və dedi:
– Heyrət! Vay! Mən bir yuxu görmüşdüm,- dedi. – Uf, yuxu cəhənnəmə, sadəcə yuxu olaraq qalsın – Aman Allah. Mən təzəcə oyanıb başqa şeylər fikirləşəndə sən qışqırdın, oğul?! Elə bildim qulağıma səs gəldi, amma onlar da eşitdilər. Qorxdum ki, səni bir şey sancdı, nədi!
Oğul anası “bir şey” deyəndə nə demək istədiyini başa düşdü. Hətta ananın niyə bura qaçdığını başa düşsə də, özünü bilməməzliyə qoydu:
– Dayan, ana! – dedi Bektemir. – Yenə nə oldu, yenidən başlayırsan?
Qızmonçok çiyinlərini çəkdi və ah çəkdi.
– Artıq gedək, hey! – Abılay gedəndə arvadını çağırdı. – Həmişə beləsən!… Hər cür şeylər danışırsan, səhər tezdən insanları panikaya salırsan… Nə vaxt belə şeylərdən əl çəkəcəksən?!
Saira oğluna şübhə ilə baxdı.
– Oğul, sən də yuxu gördün, qorxdun? Niyə qışqırdın?
– Bilmirəm, ana. Qorxdum, qorxdum da. Buna görə indi nə etməliyik,təzədən başlayaq bnütün bu həngamələri? Axı mən balaca oğlan deyiləm!
“Yaxşı” dedi Saira və Qızmonçoka baxdı. – Gedin, xəmir yoğurun və yeddi yastı kökə bişirin (Bu, insan bir şeydən qorxduqda edilən ritualdır. Bu, Allahdan, pis şeylərdən qorunmaq üçün edilir)…
– Baş üstdə, ana.
O, ayrılarkən mızıldandı:
– “Bu yuxular oğluma yox, onun axmaq başında görünsün… Ya Rəbb, mənim övladlarımı, qullarını sınama. Məni dinləməməklə axmadi, hələ gəncdi. Oğlumu bəlalardan qoru, onu bütün bəlalardan qurtar, ya Rəbb?!”
Saira, elə bil ki, nəyinsə pis olacağını əvvəlcədən bilirdi, gəlini eşitsin deyə, gəzinərək donquldanmağa davam etdi. Qızmonçok artıq bundan incimir, əksinə, zaman keçdikcə qaynanasının şübhələri ona haqlı görünür və özünü bu ailə qarşısında günahkar hesab edirdi. Ancaq Sairənin səhər təlaşının aralarındakı sonsuz görünən gizli münaqişəni dayandırması, evə can verməsi və onları çətin vəziyyətdən çıxarması Qızmonçoku da, Bektemiri də sevindirdi.
Günəş şüaları hər tərəfə şəfəq saçırdı. Kənddə inəklər, buzovlar, qoyun-quzular mələyir, itlər hürürdü. Eyni zamanda Abılay da ailəsi ilə süfrə arxasında əyləşmişdi. Ortaya yağda təzə bişmiş yastı çörək-çebureki qoyuldu və Abılay dua oxumağa başladı. Saira da ona qoşuldu:
– Amin! Allahım, ailəmi, övladlarımı, Bəktemiri hər cür şərdən, bəd nəzərdən, pis gözlərdən qoru. “Məni içəridən gələn paxıllıqdan xilas et…” dedi, qalanını eşitməyə imkan verməyərək, xeyir-dua istədi. Bundan sonra evdə hamı sükutla oturub qovrulmuş Saira çayı içdilər.
Son zamanlar Saira gəlininə güvənməmək, onun işlərinə qarışmaq, onun hər hərəkətini izləyirdi. Bu da özülüyündə “şübhəli” yaratmışdı və Qızmonçok özünü təkcə bu evdə deyil, həm də bu kənddə arzuolunmaz hiss edirdi. Xüsusilə valideynləri Asılbek və Sırqanın dünyanı tərk etməsi onu daha da tənha və narahat edirdi. Üstəlik, Bektemirin qısqanc olması və müxtəlif yozumlar verməsi gəlinin Can həsrətini daha da gücləndirir. Bu dünyada onu başa düşən və qayğısına qalan tək o idi.
İndi də hər kəs öz düşüncələri ilə məşğul idi. Bir-birinə baxaraq susub oturmuşdular. Saira “Doğrudan da onlara elə bil nəsə olub… Əbəs yerə deyildi ki, Allahım yuxuda mənə görüntü göstərdi”, – deyə çayı içib əlindəki stəkanı çevirdi oğluna, gəlininə baxaraq mızıldandı. Özündən başqa heç kimin fərqinə varmaması üçün o, gizlicə gözünün ucu ilə Qızmonçoka baxırdı. Çay tökən Qızmonçok qayınanasının baxışlarından titrədi. Lakin onun demək olar ki, bütün fikirləri Canın yanında idi, onunla məşğul idi: “O harda ola bilər? Bəlkə yaxın bir yerdə, bizi izləyir? Ümid edirəm ki, onu heç kim görməz…” Hər dəfə ağlına belə bir fikir gələndə hər iki tərəfə baxır, daha diqqətlə dinşəyirdi.
Bütün bunları görən Bektemir əsəbiləşərək gəlininin üzünə fincanla vurmaq istəsə də, ona mane olan yeganə şey valideynləri oldu.
Bu zaman qapıda yatan it qəfil hürdü, Qızmonçok qorxdu, titrədi, qayınatasına verdiyi stəkan çevrildi və qaynar çay qaynatasının üstünə, köynəyinin üstünə töküldü.
– Oh, aman Allah – Saira qışqırdı.
– Tsk, lənət olsun! – Abılay oturduğu yerdən cəld qalxıb əli ilə köynəyini özündən aralayıb qaynar çayı üstündən yerə tökdü.
– Ondan bunu gözləmək olardı! Bizə sataşır, qocalıqda bizi yandırmaqmı istəyir!? Axmaq, diqqətli olmaq lazımdır (yaxşı şal tiygir)! – deyə qocasını başqa otağa aparan Saira qışqırdı.
– Gedək! Gedək! Şalvarını çıxar! Oh-vaaay, baxın dəri necə soyulur! Bektemir, palçıq gətir!
– Get! Palçıq gətir. – Bektemir də Çıntemirə əmr etdi. -Nə var ölü kimi baxırsan. Palçıq gətir!
Çintemir gedəndə evdə sükut hökm sürdü. Bektemir Qızmonçoka baxıb dedi:
– Çıxıb gedirsən?! – axmaqcasına soruşdu. Qız səssizcə yerə baxdı.
– Hey! Gedirsən, soruşuram?! Danış! – Bəktemir qətiyyətlə soruşdu. – Gözümə görünmə! Çıx get!
O otaqda susmayan Sayranın səsi kəsildi və bunları dinlədi.
– Sən artıq dözülməz olmusan, səncə, o bunu qəsdən edib?! – Abılayın Sayraya gileyləndiyi eşidildi.
– Oğluna de ki, axmaqlamasın!
– Sən nə bilirsən, sakit otur! –Saira dedi. Və susdular.
-Hara gedim?! – Qızın gözləri qaraldı, göz yaşları yanağı boyu axmağa başladı. – Valideynlərim sağ olsaydı, gedəcək bir yer olardı…
-Ata ananı, ərini və başqa adamları neynirsən, onlar sənin nəyinə lazımdı?! İlanın var, sənə bəsdir! Sən ki, bunu istəyirdin, bunu gözləyirdin. İndi gəl, get. Get! Odur oradadı, o, qapıya gəlib. Onu öz “əlaqəniz” vasitəsilə çağıran sən idin.
– Bektemir?! – Qızmonçok ərinə yaxınlaşdı. Əri doğrudan da ondan iyrənən kimi görünürdü.
-Mənə yaxın gəlmə! Mən səndən bezmişəm!
Qızmonçokun uzadılmış əli dondu və o, yerə yıxıldı. O, titrədi və bütün bədəni daş kimi soyudu.
Bir vedrə torpaqla içəri gələn Çintemir bir qədər onlara baxdı, sonra isə evə girdi.
Qızmonçok hiss edirdi ki, o, bu evə heç sığmır, onu ancaq ilan başa düşür, yalnız o ona lazımdır. O, Canı görmək, valideynlərindən ayrıldığını, qüssə və tənhalıqdan kədərləndiyini onunla bölüşmək istəyirdi. Bəlkə o zaman özünü daha yaxşı hiss edərdi? Əgər buna səmimi razılıq versəydilər və onunla görüşmək üçün ona son şans versəydilər, o zaman o, ömrünün sonuna qədər onlara borclu olardı. Ömrü boyu bütün əzablara dözərdi, desəydilər oda girərdi. Onun həsrətini hər yerə yayardı. Onu bu sözlərlə yola salardı: “İndi həmişəlik sağol, canım. Mən həmişə bu ailəyə bağlıyam”. Amma bütün bunlar sadəcə olaraq yerinə yetirilməmiş bir arzu idi, xəyal idi.
Ən azından Bektemirdən xoş sözlər, xoş hərəkətlər gözləyirdi. Lakin Bektemir xanımına qarşı belə bir mərhəmətə ehtiyac görmürdü. Sanki bayırda gözləyən nəhəng ilandan qorxurmuş kimi, yaxud bayıra çıxsa evdə qəribə bir şey olacağından qorxurmuş, kimi həmişəki kimi qapıdan çölə çıxmırdı, içəridə qalırdı!
-Sənə yalvarıram, Qızmonçok, üzünü mənə göstərmə! Artıq get, burada durma! Səni görmək belə istəmirəm! – Bektemir nə vaxtsa yalvarırmış kimi sakit, həssas səslə dedi.
Bu zaman o biri otaqdakı üç nəfərin öz aralarında danışdıqları eşidildi:
-İt kimə hürdü?
-İşenbayın danalarına,- dedi Çintemir. Bunu eşidən Bektemir bir anlıq rahatlıq hiss etdi, sanki çiynindən bir ağır bir yük götürüldü. Özünü yerə atıb arxası üstə uzandı. Qızmonçok evdən çıxdı və bir müddət onu izləyən qayınatası ilə Çintemirin söhbətini eşitdi:
– Həyətə girdilər?
– Bəli.
-Lənət olsun onlara… – Abılay hirsləndi sanki hər şeydə günahkar bu danalardı.
– Yaxşı, onları həyətdən çıxartdınmı? – Saira soruşdu.
– Bəli. İşenbayın oğlu onları apardı.
Saira açıq qapıya tərəf getdi və qulağını qapıya dayadı. O, fikirləşirdi ki, oğlu ilə gəlini yenidən barışıb, qucaqlaşıb sakit və dinc oturublar. Onların şəxsi həyatını pozmaq istəyirmiş kimi öskürdü. Amma cavab gözləməyə səbri çatmadı, yavaşca qapını açıb başını otağa saldı.
– Niyə oğru pişik kimi qapını güdürsən? Çölə çıxmaq istəyirsənsə, adi qaydada çıx! – Abılayın səsi Sayranı səksəndirdi. O, otaqdan yarıya qədər içəri girmiş başını tez geri çəkdi
– Şox heyf?! – deyə Saira əsəbiləşdi. – Sən neynədin?
– Sənə nə olub, balaca uşaq kimi hərəkət edirsən?! Gəlinlə dalaşmağa utanmırsan?! Oğlun onunla evlənməsə, özünü öldürməklə hədələyirdi! Oların normal yaşamasına imkan vermirsən?! Hələ, valideynlərinin ölümündən bir il belə keçməyib sən onu artıq dinləyə bilmirsən, onunla danışa bilmirsən. Heç olmasa, ölənlərin ruhu xatirinə onun xırda nöqsanlarına gözümüzü yuma bilmərikmi?! Oğlunun da normal həyat sürməsinə imkan vermirsən!..
– Eh sən də! Gəlin sənin və oğlunun beynini çevirib! Yoxsa sən mənim gördüklərimi necə görmürsən, mənim hiss etdiklərimi necə hiss etmirsən?!
– Sonra? Nə hiss edirsən?!
Saira onun yaninda oturub sakitce dedi:
– Bahar gəldi. İlanlar qış yuxusundan oyanmağa başladılar. Gəlinin davranışının dəyişdiyini hiss etmirsən? Bu, onun qanında var, nə isə hiss edir. Məncə o ilan geri qayıdacaq. O, hətta bir yerdə normal otura bilmir. O nəsə bir bir şey edəcək.
Bir müddət əvvəl həyat yoldaşına əsəbiləşən Abılay indi onun dediklərinin doğru ola biləcəyinə inanır.
– Nə ola bilər? – söyüş söymədən sakitcə soruşdu.
– Allah bilir, qoca. İnsanlar bunu elə belədən yox, bir səbəbdən deyirlər. Deyirlər ki, Bubu qarı ölməzdən əvvəl Asılbeki çağırıb heyrətamiz bir şey danışıb. Rəhmətlik Asılbek bunu Sırqaya da deməyib, axırda bunu eşidəndə Sırqanın ürəyi dözməyib. Onun ürəyi elə belə durduğu yerdə partlayayardımı? Bədbəxt Asılbek də onun arxasınca getdi.
– Bəs bütün bunların doğruluğunu kim yoxladı?
– Alımkan Bubu qarı ilə Asılbekin sözlərini eşidib. – Qayınana Asılbekə hansı maraqlı şeyləri demək istəyir? – deyə o fikirləşib və qulaqlarını məndən də çox şəkləyib.
– Bəli? – Abılay sual dolu baxdı.
– Yaxşı, tutaq ki, o, bu qədər həvəslə qulaq asdıb bir kəlmə də buraxmayıb? O, hər şeyi özündə saxlaya bilməzdi, o bir iki adama açıb tökmüşdü! Bax, bədbəxt diri ölü kimi gəzir. Bubu qarı adi qarı deyil, bilirsən…
Qayınanasının ölümündən yeddi gün keçməmiş Alımkan bərk yıxıldı və ağlını itirdi. Onun bu vəziyyətini şərh edənlər isə başqa cür deyirdilər: “Zavallı Alımkan, qayınanasını çox sevirdi, ona görə də öləndən sonra dili tutuldu. Alımkan onun evinə hələ çox balaca ikən gəlmişdi, ona görə də ana-bala kimi olublar”. Digərləri isə dedi: “Ah, belə deyildi. O, ağzını bağlaya bilmir, ona görə də yazıq qayınanası tərəfindən lənətlənib!” Bu qədər rəvayətlər arasında həqiqətə ən yaxın olanı Sairanın fərziyyəsi idi…
– Yaxşı, sənin ağlına nə gəlir? – Abılay arvadının nitqinə uyaraq soruşdu. – Bəlkə gəlinlə danışıb ondan bir şey öyrənməyə cəhd edəsən? Axı nə qədər də olsa sən qadınsan.
– Oh, səncə o mənimlə danışacaq? Uşaqlıqdan ilanla böyüyüb, həmişə insanlardan uzaq olub, ona görə də ancaq o ilanla danışmağa öyrəşib. Ağzından bir söz də çıxmır. Oğlunun ondan nə xoşuna gəldiyini bilmirəm. Onun gözəlliyinin nə xeyri var? Gəlin gülümsəməli, deməli, gülməli, adamlarla danışmalıdır ki xoşbəxt yaşasın.
Arvadının sözlərinin məntiqli olduğunu başa düşən Abılay susdu.
– Gecə yuxuda mən onların evinə gələndə Bekibek qayğısız, qollarını yanına uzadıb yatırdı. Və o, Allah göstərməsin, dəhşətli görünürdü! Torsonun yuxarısında özü, aşağıda isə uzun, qıvrılmış ilan var idi!
Saira bunu deməyə başlayanda Çintemir güldü və ikisi də ona baxdı.
– Bu da! Adama axmaq baxır!-deyə Saira ona qıcanıb əlini qaldırdı.
– Sonra ? – Abılay əyilib çayın töküldüyü yerləri üfürərək soruşdu. Abılay gənc yaşlarından Sairanın falına inanır və ona qulaq asırdı.
– Sonra da nə,.. bu canavar oğlumun əlindədir! Gəlini oyatmamaq üçün tələsik Bektemiri oyatmağa başladım: “Bek? Bekibey? – Mən dedim. Qorxudan oyandı və yanında uzanan əjdahanı gördükdə dərhal ayağa qalxmağa çalışdı. Gəlin oyananda onlar tutaşdılar, keçən dəfə mən ilanla tutaşan kimi… Ay babam vay təsəvvür edə bilməzsən mən necə qorxdum. Onların arasına durmaq istədim, uşağın qışqırığı beynimi dəlib keçdi.
Sayira ah çəkdi və ağlamağa başladı, elə bil ki, bunu o gerçəklikdə görmüşdü.
– Siz də eşitdiniz və hamımız birlikdə onların otağına qaçdıq…
Onlar susdular. Hətta Çintemir də həmişəki kimi anasının üzünə gülmür, fikirləşirdi.
– Mənə elə gəlir ki, Bektemir də nəsə hiss edir. Ağıllı adamdır, çox güman ki, o da nədənsə şübhələnir, – deyən Saira, nəsə pis bir şey gözləyirmiş kimi kiçik oğluna əmr etdi: – Ay Çıntemir, get, bir onlara bax! Səsləri gəlmir,tamamilə susdular?!
O biri tərəfdə oturan Çintemir dərhal bayıra çıxa bilməyib bir müddət astanada dayanıb dinlədi, sonra yavaş-yavaş qapını açıb başını çölə çıxardı.
– Artıq çıx, ya Rəbb! – Yalnız anasının sözlərindən sonra getdi və dərhal qayıtdı.
– Nə oldu?! – ikisi də cavab gözləyirdi.
– O yoxdu, gedib! – Çintemir ağlamsınmış dedi.
– Nə demək istəyirsən?.. yox, boş-boş danışma?! Çox güman ki, bayıra çıxıb!
– Həyətdəki qapı da açıqdı.
– Bəs Bektemir?
– O uzanıb…
Rahatlaşdığını hiss edən Saira özünü itirdiş və tez üzünü sığalladı:
– Nə?!
O nə iş görür?
– O, uzanıb, deyirəm.
– Necə yəni uzanıb. Nə demək istəyirsən?!
Saira qaçaraq otaqdan çıxdı, onun ardınca Abılay və Çintemir gəldi.
Çintemirin dediyi kimi, bütün gecə və gündüzü heç yatmayan Bektəmir başını yana əyərək kürəyi üstə uzanmışdı,ağzından selik axırdı…
Qızmonçok valideynlərinin evinə gəldi.
Həyəti ot basıb. Həmişə Asılbekin musiqisi, Sirqanın gülüşü, Qızmonçokun gülüşləri və hətta Canın səsləri ilə dolu olan ev tamam boşluq idi, Bura güclə çatan Qızmonçok daha da ümidsizliyə qapıldı. O, dərindən nəfəs alıb ciyərləri doldurdu və heç vaxt olmadığı kimi qışqırdı:
– Ana-aa?! Ata-ah! – o, düz həyətin ortasında dayanıb qışqırırdı.
Evə yaxınlaşdı, elə bil indi qapılar açılacaq, ata-anası da onun üstünə qaçacaq, ardınca Can… Yalnız bunun baş verməyəcəyini anlayanda astanada yıxıldı.
Qızmonçoka təsəlli verən yox idi. Qızmonçok da ürəyində bunu – tənhalığı istəyirdi. Uzun müddətdir içindəki kədəri və qəzəbi atmağa kimsənin mane olmasını istəmirdi!
Yalnız göz yaşları bitəndə və daha ağlamağa gücü qalmayanda o, sakitləşdi. Onda da o, gözlərini açmayıb, girişə yaxın uzanıb, sanki valideynləri onu qucağında sığallayırmış kimi başını qapının astanasına qoydu.
Yuxusunda anasının və atasının qoxusunu duyurdu…
Onların davamlı olaraq bir-birini sığallayıb zarafatla danışdıqlarını çətinliklə eşidirdi… Söhbətlərin arasında ərini sığallayan Sırqa Asılbəkin oxuması komuz melodiyası eşidilirdi,… Əvvəlcə atasına baxdı. Sonra anasına… Bundan dərhal sonra sürünən ilan səsləri eşidildi… Belə anlarda o, diqqətlə qulaq asır, dostunun harada gizləndiyini hiss edir və onu asanlıqla tapırdı. Onların necə üz-üzə oturub oynadıqlarını, Cana necə müxtəlif nağıllar danışdığını xəyal edirdi… Kənardan səslər eşidildikdə Canın cəld sürünüb gizləndiyi yol… Amma zaman keçdikcə, Qızmonçok böyüdükcə, bu ev, bu həyət, hətta bu kənd onlara darısqal oldu. Onlar haqqında elə söhbətlər dolaşırdı ki, eşidəndə adamın tükləri tikən-tikən olurdu. Bəzi insanlar özlərini görmək və ya bir şey eşitmək üçün xüsusi olaraq evlərinə gəlirdilər. Yazıq Asılbeklə Sırqa həmişə belə məqamlarda çaş-baş qalırdılar.
Keçmişi xatırlayan Qızmonçok bir anda ayağa qalxdı. Qollarını çırmalayıb yaylığını düzəltdi, kəmər bağlamış kimi belini düzəldib evə girdi.
O, astanadan keçən kimi arxa otağın divarında asılmış komuzu gördü. Tozlu, hörümçək toruna bürünmüş komuz sanki canlı əlin toxunuşu ilə dərhal ağladı. Qızmonçok əlini uzatdı, ona çatmağa çalışdı, lakin qəfil dayandı. Ona elə gəldi ki, hansısa siluet keçdi. Gözlərinə inana bilmədi. Bədəni titrədi. O, otağın küncündə silueti, Bubu nənənin kölgəsini gördü!
Qızmonçok nəfəsini itirdi. Rəhmətlik Bubunun obrazını ikinci dəfədir ki, görürdü. İlk dəfə isə onu qəbirlərin arasında görmüşdü.
Kənd camaatı dua oxumaq üçün Bubunun qarının məzarına gedirdilər. Təpədə düzülmüş qəbirlərin yanında süfrə açıb Bubu nənəyə dua oxuyurdular.
Valideynləri onu bura gətirib: “Gəl qızım. Sən təkcə komuz çalmağı, ilanla dost olmağı deyil, qulluğu da bacarmalısan. Digər uşaqlar da gedəcək. İnsanlarla ünsiyyətə alışmaq lazımdır” dedilər.
İnsanlar qəbrin yanında oturub dua oxuyarkən Qızmonçok uzun müddət donub qalmışdı, bir nöqtəyə baxırdı. Sonradan xalq arasında şayiələr yayıldı:
– Qızmonçok az qala ilana çevrilmişdi. Göz bəbəyi donanda və bədəni donanda anası onu apardı!…
– Mən öz gözlərimlə görmüşəm, hə!
Amma Qızmonçok ilana çevrilmirdi. O, mərhum Bubunun şəklinə baxırdı. Bubu nənə Qızmonçoka elə bil canlı baxırdı, sanki ona yazığı gəlirdi, dərdinə şərik olurdu. Qızmonçok bütün bunları bir göz qırpımında xatırladı.
Anasına Bubu nənəni gördüyünü deyəndə:
– Yəqin ki, sadəcə təsəvvür etmisən. Qorxma, balam mənim. Canlılardan qorxmaq lazımdır, ölülərdən niyə qorxasan ki?!” dedi. Özü də buna əmin oldu və qorxuya üstün gəldi. Bəlkə də buna görə Qızmonçokun qorxusu yox olmuşdu. Bubu qarının obrazı yavaş yavaş qaraldı və yox oldu.
Divardan asılmış komuza baxdı. Onu əlinə aldı, ovucu ilə sığalladı və qolu ilə tozunu sildi. Gözlərindən qaynar bir damla yaş düz komuzun üstünə düşdü.
Valideynləri vəfat edəndə qaynanası və ərinin qohumları onların bütün əşyalarını götürüb aparmışdılar.
– Ana, atamın komuzunu tapa bilmirəm!? – Qızmonçok dedi.
– Bir-iki şeyi saxladıq. Heç olmasa komuz qalsın. Mərhumların ruhu şad olsun. Sonra götürərik”, – deyə Sayraqan bildirdi. Onun fikrincə, Qızmonçok buna görə ona minnətdar olmalı idi. Ancaq Sairanın komuzdan əl çəkməməsinin səbəbi başqa idi. Öz gözü ilə görməsə də, Qızmonçokun ilana melodiya çaldığını eşitmişdi. Buna görə də bu cihazı götürmək istəmədi. Əslində o, Qızmonçoku da evə buraxmaq istəmirdi. Yalnız Bektemirin “Qızmonçokla evlənməsəm ölərəm!” sözünə görə o, razılaşmışdı.
Qızmonçok isə qaynanasının ona niyə bu qədər nifrət etdiyini öyrənmək istəyirdi. O, Sairanın fikirlərini oxumaq istəyirdi. Amma qorxulu və qəzəbli görünən qadının fikirlərini oxumaq qorxulu idi.
Qızmonçok təkcə qayınanasının deyil, bütün insanların fikirlərini oxumağa qorxurdu. Gülən və xoş bir insanın içində tamamilə fərqli bir dünya, başqa hisslər, başqa düşüncələr olduğunu başa düşmək onun üçün çox çətin idi!
Bu həm də Qızmonçokun çox vaxt insanların fikirlərinə məhəl qoymamasının səbəblərindən biri idi. “Bir ilanın ağlını oxumaq və ürəyini hiss etmək daha asan və daha xoşdur” deyirdi.
Bir gün qəribə bir şey oldu.
Qızmonçok hansısa bayramda Bubunun gəlini Alımkanla üzbəüz oturmuşdu. Lal qadın uzun müddət və dayanmadan Qızmonçoka baxırdı. Əvvəlcə ona çox əhəmiyyət verməsə də, qız birdən onun gözlərinin arxasındakı fikirləri oxumağa başladı: “Sən nə gözəl qızsan… – Alımkanın gözləri belə sözlərlə dolu idi. “Ancaq gələcəyin səni nə gözlədiyini bilmirsən.” Zavallı ananın da xəbəri yoxdur. Atana gəlincə, o, hər şeyi içində saxlayır. Axırıncı dəfə qayınanamla danışandan bəri yediyi boğazından keçmir yazığın. Artıq hər şey aydındır. Ay yazıq, bilirsənmi ki, səni ancaq onların sevgisi saxlayır?! Yoxsa bu soyuq dünya və başqalarının amansız gözləri üzündən ilana dönərdin!”
Onda Qızmonçok titrədi və Alımkan da onun fikirlərindən titrədi, baxışlarını otağın başqa tərəfinə çevirdi. Bilirdi ki, qıza fikirlərini oxumağa icazə verib və narahat oldu. Sonra Asılbeklə bir qədər bir-birlərinə baxdılar.
Qızmonçokla Alımkanın gizlicə “danışdıqlarını” anlayan Asılbekin qan beyninə vurdu. O qədər qəzəbləndi ki, gicgahlarındakı qan damarları şişdi. Yemək gətirilməsinə baxmayaraq, Alımkan izdihamın arasından keçərək qapıdan çıxdı. Çaşmış Asılbek də gözlərini qızından çəkdi.
-Ana, məni heç kim sevməsə, mən doğrudan da ilana çevrilərəmmi? – qız evə gələndə soruşdu.
-Boş-boş danışma, qızım! – anası dedi. – Bunu kim deyir?! İnsanlar hər şeyi uydurub deyə bilərlər…
Qızmonçok anasına güvənirdi. Atasına isə daha çox güvənirdi. Onların düz, ədalətli və mehriban təbiətinə əsaslanaraq hiss edirdi ki, bu həyatda onlardan daha fəzilətli insanlar yoxdur. Ona görə də anasına güvənirdi. Bununla belə, o, Alımkanla görüşmək və bu haqda ətraflı öyrənmək istəyirdi. Alimkan isə qaçıb qızın gözünə görünməməyə çalışırdı.
Zaman keçdikcə Qızmonçok bunu unutdu. Axı o, artıq hər gün deyil, hər saat özü haqqında daha ağır, ağrılı hekayələr eşitməyə öyrəşmişdi.
O, bütün bunları düşünərkən:
– Ey insanlar!!! Ay allah, kimsə varmı?! – güclü qışqırıq səsi gəldi.
Kənd camaatı artıq narahat idi:
-Bu Sairadır? – camaat tökülüşdülər.
– Deyəsən qışqırıq Abılayın evindən gəlir?!
Qızın ağlına dərhal Can gəldi. Onun yenidən Saira ilə əlbəyaxa olduğunu təsəvvür etdi: “Aman Allah?!” – o, tələsik dedi. “Xilas et və qoru, İlahi?!” O, həyətin kənarına qaçaraq çıxa bilmədiyi üçün özünü divara sıxdı. Axır ki, bir dəstə qadın və kişi Abılayın evinə qaçdılar:
-Deyəsən, gözlənilən hadisə baş verdi! “Son vaxtlar gəlinimin davranışı dəyişib, pis görsənir” – yazıq xalam deyirdi! – gəzən qadınlardan biri dedi.
-Demirlərmi ki, gəlinin valideynləri o ilanın sancmasından ölüblər? Deyəsən, qızın evləndirilməsinə qəzəbləniblər. İndi o da bunlara hücum edib!
-İki-üç gün əvvəl biz ağsaqqallar məclisi keçirdik ki, Qızmonçok başqa ilan doğmadan onu qurtaraq. Biz uyğun vaxtı gözləyirik! – qadınlarla gəzən kişi dedi.
Ərinin evinə narahatlıqla tələsən Qızmonçok: “Qızmonçokdan qurtulmaq istədik” sözlərinə heyrətləndi. O indi anladı ki, evə qayıda bilməyəcək…
“Bəlkə nə insanlara, nə də özümə işgəncə vermədən intiharla ölmək daha yaxşı olardı?” – o düşündü. Bu, bütün əzablardan qurtulmağın ən asan yoludur. O, dırnaqlarının ucundan başlayaraq bədəninin soyumağa başladığını hiss etdi. Alımkanın sözləri: “Səni heç kim sevməyəndə ilana çevrilirsən…” – o, artıq insan kimi yox, ilan kimi bu yerdən sürünməkdən qorxurdu. “İnsan kimi ölüb valideynlərinin yanına getmək daha yaxşı deyilmi…!” – ağlına belə gəldi.
Elə qaçırdı ki, elə bil kimsə onu təqib edirdi. Yaylığını çıxarıb yarıya böldü, iki ucunu da bağladı, evin tavanına göz gəzdirdi, yaylığı hardan asacağını axtardı.
Gözlərindən yaş süzülərək yanaqlarını yudu və bu evdəki uşaqlığını xatırlayaraq gözlərini yumdu. O, atasının komuz çaldığını, anasının qazan-qabla məşğul olduğunu, damın küncündəki kiçik dəlikdən ilan süründüyünü gördü…
Birdən o, balaca bir uşağın “hee hee” gülüşünü eşitdi. Uşaq vaxtı bu evdə özünün güldüyünü xatırladı. Öz səsini dinlədiyi kimi dinləməyə davam etdi. Nəfəsini tutdu. Sükut. Yalnız ürəyinin döyüntüləri eşidilirdi.
“He-hee-hee…” yenə sanki günəş işığının qəlpəsi kimi cingildəyən saf gülüş eşidildi. Ona elə gəldi ki, ev yüngül və xoş gülüşlə doludur. Qızın gülüşü getdikcə yaxınlaşdı və indi onun yanından eşidilirdi. Hətta nəfəsini, səsini də eşidirdi… Evin ətrafında dövrə vuran balaca körpələrin əhatəsində olduğunu təsəvvür edirdi. Bütün bunlar onun uşaqlığı kimi görünürdü… Ona yaxın, lap balaca qız… Fikirləşdi: “Ruhum doğrudanmı mən ölməmişdən əvvəl mələklərə çevrilib?”. Bu zaman yumşaq, ipək kimi, kiçik əllər Qızmonçokun daş kimi soyuq əllərindən tutub özlərinə doğru çəkməyə başladılar.
Qızmonçok gözlərini açdı. Qarşısında parlaq bir qız dayanmışdı. Ona baxanda onun günəşin uşağı olduğunu düşünmək olardı. O, dayanıb gözlərini iri açaraq Qızmonçoka baxaraq gülümsədi.
-Sən kimsən? – bunun yuxu, yoxsa reallıq olduğunu anlaya bilməyən Qızmonçok sakitcə soruşdu.
•-Ig-ıs… – qız dedi.
• Irıs? Adın Irısdir?
Qız başını tərpətdi. Yalnız bundan sonra Kyzmonchok uşağın xəyal olmadığına inandı. O, ehtiyatla ətrafa baxdı, kimsənin olub-olmadığını yoxladı. O, diz çökdü, körpəni sinəsinə tutub, iylədi. Kiçik qızın ona sevgi, zəriflik və təbəssümlə baxmasından, Qızmonçokun bütün bədəninə istilik yayıldı və dərhal soyuq əllərinə və ayaqlarına ilıq qan axdı və o, bir növ cazibədarlıqla əhatə olundu. İndi onun ölüm düşüncələri yoxa çıxdı və o, yaşamaq istədi. O, axan göz yaşlarını silməyə macal tapmamış boyunbağısını boynundan açdı, əyilib qızın boynuna bağladı:
-Bu sənin üçündür, Irıs.
Körpə Qızmonçokun hisslərini başa düşən kimi ona yazığı gəldi və kiçik ovucu ilə onun üzündəki göz yaşlarını sildi.
-Təşəkkür edirəm, – Qızmonçok göz yaşlarına qarışmış təbəssümlə dedi. -Uzun müddətdir ki, kimsə mənim göz yaşlarımı silmir.
Qızmonçok daha da çaşqın oldu. Başını qızın balaca çiyninə əyib ağlamağa başladı. Sonra nəyisə xatırlayaraq tələsdi:
-Mən getməliyəm.
Irıs başını tərpətdi. Gedərkən Qızmonçok özü ilə divardan asılmış komuzu götürdü. Dərhal həyətdən çölə çıxa bilmədi, ona görə də çölə baxdı. Çox sakit idi və deyəsən bütün kəndlilər Abılayın evinə toplaşmışdılar.
Yenə də yol boyu getmək təhlükəli idi. O, evin arxasındakı yolu yoxlamaq qərarına gəldi. İnsandan hündür böyüyən alaq otları Qızmonçoku görünməkdən qorudu. Can ilə çəkdiyi tənha yol onu dağlara apardı…
* * *
İlk dəfə Can Qızmonçokun dediyinə qarşı çıxdı. Qadın onun kəndə getməyinə qarşı olsa da, kəndə getdi. Onlarla görüşməsə də, heç olmasa uzaqdan onları dinləmək, səslərinə eşitmək və içindəki dərin həzinlik hissini dağıtmaq haqqında düşünürdü. Bu münasibətlə dağın ətəyinə endi. Kəndin kənarına çatan kimi Sairənin acı səsi onu da sarsıtdı.
Ondan bir az aralıda tarlada on-on iki qoyun otaran İşenbay başını çevirib kəndə tərəf baxdı, bir az dayandıqdan sonra eşşəyini çevirib kəndə tərəf qaçdı.
Çaya su gətirməyə gedən qızlar da vedrələrini yerə qoyub qışqırıq səsi gələn tərəfə baxdılar.
Hətta çoxdan Qızmonçokla danışmaq istəyən, lakin bayaq dediyi sözlərə görə onu narahat etməyə cəsarət etməyən Can da… nədənsə tələsməyə başladı. O, sürətini artırıb düz Asılbekin evinə tərəf getdi. Evə yaxınlaşdıqca titrəməyə başladı və intizarı, həsrəti sinəsinə sığmayan, evi, ailəsi üçün darıxan adama bənzəyirdi.
İndi o hamıya paxıllıq edirdi. O üç nəfərin gözlərini görmək, səslərini eşitmək, iyləmək kifayət idi! Bu həyatda bundan böyük xoşbəxtlik, sevinc və sıadıt yoxdur!
Amma Asılbekin evi onu tamam başqa cür qarşıladı. Can bir an bağçaya bənzəməyən, tikanlarla örtülmüş həyətə baxdı və heç nə başa düşə bilmədi. Yavaşca ön qapıya tərəf sürünüb içəri baxdı. Səssizliyin sükutun pıçıltısından başqa heç nə eşidilmirdi.
Başını geniş açıq qapıdan keçirib hər iki tərəfə baxdı. Ev boş idi! Can pis bir şey gözləyirmiş kimi büzüldü. O, ağır bədəni ilə evə qaçdı və bir anda dayandı, daha sürünməyə davam etmədi.
Tərk edilmiş evin küncündə əli az qala yanağına yapışdırmış balaca bir qız yatırdı… Can ona baxdı. Qızın boynundakı qırmızı boyunbağını da tanıdı! Qızmonçok bu qıza oxşayanda valideynləri onu kəndə gələn tacirdən almışdılar. Qırmızı boyunbağı ilanın da xoşuna gəlirdi. Parlaq qırmızı boyunbağı taxan Qızmonçok hər dəfə yıxılanda sevincdən fırlanır, bərkdən gülür, ilan da oynayır, onun ətrafında fırlanır, hamısı sevinirdilər.
İndi Can qızı qorxutmamaq üçün otağın o biri küncünə keçib özünə yığılıb qızın oyanmasını gözləməyə başladı. Ümid edirdi ki, bu qız onun kim olduğunu və bu evin sakinlərinin hara getdiyini deyəcək.
Tezliklə qız yumruqları ilə gözlərini ovuşduraraq oyandı və Qızmonçok kimi əyləşib boyunbağıya baxdı və onu ıli ilə oynatdış Birdən gözləri ilana sataşdı. Onun qorxduğu, yoxsa təəccübləndiyi bəlli deyildi. O, ilanı görən kimi bir vəziyyətdə donub qaldı.
İlan da uşağı qorxutmamaq üçün nəfəsini tutdu və hərəkətsiz uzandı. Yalnız o da qızı gördü və düşmən olmadığını pis niyyətli olmadığını göstərmək üçün quyruğunun ucunu yavaşca tərpətdi. Qız bunu anlayan kimi gülərək ayağa qalxıb ilana tərəf getdi…
* * *
Qəribədir ki, bu dəfə Bubu nənə Canın da yuxusuna girdi. O, həyatda olduğu kimi əyri deyil, qoltuğunda çubuqla həmişəki kimi qəbirlərin arası ilə tələsik addımlayırdı…
– Nənə? Bubu nənə? – Bektemir onun qızmar, sərt baxışından çaşıb qalmışdı. Nədənsə, sanki bütün bədəni qırmızı alov bürümüşdü. Qolunun altında əsa tutmuş nənə var gücü ilə ona söykənib dayanmışdı. Nə vaxtsa bu çubuq canlandı və bir anda ilana çevrildi! Bektemir qorxdu və yerindən atıldı. Bubu nənə titrəyə-titrəyə çubuq ilanın boğazından tutdu və Bektemirə baxdı, sanki soruşdu: “Nə etdin?” Bektemir onun Qızmonçok haqqında soruşduğunu anladı və özünü günahkar kimi hiss edərək başını aşağı saldı. Bubu nənə onun anasının qəzəbinin yumşaldığını duşmuşdu. O cəld arxaya dönüb yenidən Bektemirə baxdı və baxışlarında bir xahiş oxundu: “Qızmonçoku təhqir etmə, onunla yaxşı davran”.
* * *
Bu zaman gur qadın səsi eşidildi və üstünə ağır bir bədən yıxıldı. Bektemir nə baş verdiyini anlamadı və yerindən tərpənə bilmirdi. O güclə səsini çıxardı.
-Allah! Mənim uşağımı yeyiblər, ay camaat?! – onun üstündə uzanmış qadın qışqırdı. Bu səs onun qulağına tanış gəlirdi, amma kimin səsi olduğunu ayırd edə bilmirdi və Bubu nənədən başqa heç kim ağlına gəlmirdi. Amma tədricən anasını tanıdı.
– Bilirdim, ay Allah! Bunun olacağını bilirdim! Çatdıra bilmədim! Mən sənə yaxşı baxdım? Doğrudanmı gözlərim məni pis vəziyyətdə qoyur?
Yarı yuxulu: “Mən ölmüşəm. Ölüm çox tez və asan olur, elə deyilmi? – Bektemir düşündü. Zavallı anasına yazığı gəldi. Atası anasının arxasınca getdi:
– Çəkil görək! Uşağı burax?!
Bütün bədən rahatlaşdı.
-Bektemir?! Bektemir?! – atası onun hər iki çiynindən silkələyib başını qaldırdı. – Aç gözünü, oğlum?!
Başqa bir xırıltı eşidildi:
-Nə oldu, Saira xala? Hər şey yaxşıdır?
-Sayra xala, aç gözünü, ya Rəbb!
Bütün bunları durmadan dinləyən Bəktemir var gücünü toplayıb özünə gəlməyə,ətrafı anşırmağa çalışsa da, kirpiklərini qaldıra bilmirdi, əlini qaldırmağa belə gücü çatmırdı, bədəni əznik, hərəkətsiz qalmışdı..
-Ey Yaradan?! Aman Tanrım! Nə olub? – toplaşanlar elə bilirdilər ki, hər şeydə ilan günahkardır.
-Ana? – Bektemir oyananda pıçıldadı.
Sairanın üzünə su səpdilərş Uşağının səsini eşidib gözlərini açdı, sanki onun səsi anaya yeganə müalicə idi.
İnsanların ona necə baxdığını, qaşlarını çatdığını görən Bektemir dərhal özünə gəldi:
-Nə baş verib?
-Sən sağsan, oğlum? – Sayra qışqırdı.
-Ana, Qızmonçok haradadır? – gəncin ilk soruşduğu bu oldu.
-Nə Qızmonçok, özünü düşün, özünü fikirləş! Səni bu günə salan odur! Çağırırıq ,cavab vermirsən. Özündən getmisən!
-Mən sadəcə yuxuya getmişəm. Mən qrip olmuşam,bu ona görədir yəqin, ana.
Bektemir Qızmonçoku axtarırmış kimi ətrafa baxdı.
-Vallah, sənin gəlinin doğrudan da heç yerdə görünmür? Onu bir qadın müşayiət edirdi.
-Mən bu yaxınlarda Qızmonçok xalanın atası evinə girdiyini gördüm,- dedi dolğun oğlan və astanada dayandı.
-O evdə o nə axtarır?! Guya orda onu gözləyən var?! Oturun əzizlərim? İçəri keçin”, – deyə Saira camaata dedi.
Gələnlər oturub söhbət etməyə başladılar.
Bektemir səhər baş verənləri, Qızmonçokla münasibətini, yuxusunu xatırlayıb yerində oturdu. Bir xeyli müddətdən sonra yenidən ayağa qalxdı.
-Hara?! – deyə Saira soruşdu. O, ortada süfrə açırdı. Saira onun hara getmək istədiyini təxmin edib narazılıqla oğluna baxdı.
-Heç bir yerə getmirəm.
-Dur oğlum, onun arxasınca getməyə ehtiyac yoxdur. Hara getsə, geri qayıdacaq. O, gəlməyib yoxa çıxsa, daha yaxşıdır! Ayrılmış qadının arxasınca düşüb özünü hörmətdən salma, oğlum.
-Doğru deyir, ananı dinlə, əzizim,- yaşlı qadınlardan biri dedi. -O hara gedə bilər ki?
-Dalaşmısınız? – Asanbu həmişəki kimi yaylığını iri qulaqlarının arxasına keçirərək soruşdu.
-Abılayın üstünə qaynar çay tökdü, əldən küt?
-Oh-baaay, bu harada görünüb?!
Hamı dönüb Abılaya baxdı. Abılay indi alt paltarında oturduğunu xatırlayıb qaçaraq o biri otağa keçdi. Qadınlardan bir-ikisi güldü.
-Əlbəttə, əgər o bunu edibsə, Abılay onu danlasa, eybi yox idi. Təbii ki, “Ehtiyatlı ol!” deyəcəkdi. Mən elə belə dayanmadım, mən də məzəmmət etdim – Ya Rəbb, sən göydən baxırsan?!
-Təbii ki, onun nə etdiyini deməliyəm. Yoxsa buna görə onu tərifləməliyəm?
Bektemir səssizcə getdi. Saira təəccüblə ona baxdı:
-Əgər o evdə heç kim yoxdursa, o, niyə ora gedib? – qadınlardan biri şübhə ilə soruşdu.
-Doğrudan da… – deyib oturanlar bir-birinin üzünə baxdılar. Onlar elə bilirdilər ki, Bektemirin evində doğrudan da ilanlar yaşayır və bəziləri onlardan çəkinirdilər, qorxurdular.
-Lazımsa, gedək,- dedi Saira. – Hey, qoca, dur gedək! Onun dalınca gedək. Deyəsən, oğlun da ora gedib.
Bundan az sonra bir qrup kişi və qadın Abılayın evindən çıxıb Asılbekin evinə tərəf getdilər.
* * *
Bu vaxt Qızmonçok artıq atasının evini tərk etmişdi və Can qırmızı boyunbağının bu qızın boynuna necə ilişdiyini və bu evdəkilərin başına nə gəldiyini düşünərək ona gülən balaca qızı qorxutmamağa çalışdı.
Irıs birbaşa ilanın üstünə getdi. Hər iki dizini onun qarşısında yerə qoyaraq düz gözlərinin içinə baxdı.
İlan tərpənmədi. Ancaq bu qızın davranışı onu Qızmonçokun balacalaığı haqqında düşündürdü və qırmızı muncuqlar haqqında bilmək istədi. Qız ayaqlarını ilanın yanında uzadıb oturdu, boynundakı boyunbağıdan yapışdı və onun fikrini yayındırdı. Bu zaman bayırda qadının qışqırtısı eşidildi.
Irıs-ıı-ıss Irısta-ay?!
Bayırdan bu səsi eşidən qız sakitcə soruşdu:
– Nədi?
İlan nə edəcəyini bilmədi. Burdan getməli idi. Amma qızı qorxutmasın deyə yerindən tərpənə bilmirdi.
Çöldəki insanların səsi getdikcə yaxınlaşırdı.
Təkər kimi qıvrılmış ilanın bədəni qırışdı.
-Irıs?! – bir qadının, sonra kişinin səsi eşidildi:
– Qızmonçok?! – bu səs Canı ürpərtdi. Bu Bektemirin səsi idi. Can bilirdi ki, daha burada yalan danışa bilməz. Əvvəlcə yavaş-yavaş başını çevirib yerə endirdi. Sonra yavaş-yavaş boynunu uzadaraq damın küncündən sürünməyə başladı.
Bu davranışı deyəsən təəccüblə ona baxan Irısın xoşuna gəldi və o güldü. Qırışan ilana diqqətlə baxaraq onu tutmaq üçün əlini uzadıb dayandı.
Artıq insanlar həyətə toplaşmışdılar.
İlanın başı yarıaçıq qapıdan çıxan kimi:
– İlan!!! İlan!!! – onu görən oğlan qışqırdı. Digərləri oğlanın barmağının göstərdiyi tərəfə baxdılar.
– Bu Candı! – camaatın içindən kimsə dedi. Çünki payız hadisəsindən sonra kənddə digər ilanlardan fərqli olaraq bu ağ ilanı tanımayan yox idi. Onlar bunu xatırlayırdılar, bəziləri hətta yuxularında ilanı görüblər.
Uşaqlıqdan kəndlilərin hər birini tanıyaraq böyüyüb. Ətrafındakı hər kəsi tanıyırdı. İlan hətta onların səslərini və davranışlarını bilirdi. Xüsusən də Abılay, Saira, Bektemir, Tanırbay və İşenbay, Kəsən, Alımkan, Bektemirin dostları… Heç dəyişməyiblər. İlana qarşı hər kəsin gözündə hələ də qorxu, nifrət və qəzəb vardı… Can bunu bir neçə dəqiqədən sonra hiss etdi. Ancaq yalnız Asılbek, Sırqa və Qızmonçok onun üçün sirr idi, onların başına gələnlərlə maraqlanırdı. Həmin adamların bu evi mühasirəyə aldıqları, yandırdıqları, daş atdıqları anları xatırlayırdı. “Yəqin ki, ilanlar gedəndən sonra mərhəmətsiz insanlar evi mühasirəyə alıblar. İlanlar gedəndən sonra onları məhv ediblər?” – ilan düşündü və onlara müqavimət göstərməyə hazırlaşdı.
Hər halda burada qalmağın mənası yox idi. O, astanadan sürüşüb cəld sürünərək həyətin arxasına keçdi. Bəktemir nə edəcəyini, nə deyəcəyini bilmirdi, çaşqın halda dayanmışdı. Ona elə gəlirdi ki, Qızmonçok ilana çevrilib, harasa sürünüb gedir. Beyni qana döndü.
“Qizmonçu-ox!” – deyə qışqırdı.
Elə bil onun səsinə cavab olaraq evin qapısı cırıldayaraq yavaş-yavaş açıldı. Yoldan keçənlər geri çəkilib baxırdılar.
Təkcə Bektemir yerindən tərpənmirdi, gözünü belə qırpmırdı.
Irıs evdən çıxdı. Bu hamını təəccübləndirdi
İnsanlar daha da şaşqınlığa düşdülər.
Qızmonçokun qırmızı boyunbağı boynunda olan qız, qayğısız, heç nəyin fərqinə varmadan dayandı və parlaq, xoş bir təbəssümlə camaata baxdı.
-Irıs? Mənim qızım?! – təxminən iyirmi beş yaşlı bir qadın izdihamın yanından sivrilib qıza tərəf qaçdı.: “Oibaay, uşağa baxmırsan, bəs nə işlə məşğul olursan?”,- deyə soruşan hər kəsə doğrusunu söyləməyə qorxdu. – “Yanımda oynayırdı və qəfildən harasa yoxa çıxdı”. Əslində o daç kimi yatmışdı. Qızın çıxıb getdiyindən isə xəbəri olmamışdı. İndi qızının tərk edilmiş bir evdən çıxması, heç kimin girmədiyi evdən,.. Xüsusən Qızmonçokun ilanlı evindən … Bu gəlini lap dəli edəcəkdi. Ana onun yanına qaçarkən ətəyinə dolaşdı və yıxıldı. Balaca qızcığaz anasının nələr fikirləşdiyini, nə durumda olduğunu bilmirdi, heç fərqinə varmırdı və o daha da bərkdən güldü.
İki-üç nəfər qaçaraq gəlib qadını ayağa qaldırdılar. Yıxılanda gəlinin əlləri yerə sürtünmüşdü. Ovcunun içi qızarmışdı. O axsaya axsaya qızını yerdən götürdü.
Bektemir, Abılay və Saira başda olmaqla adamlar evə doğru addımladılar…
– Hey, Bektemir, dayan! – deyə Abılay qabağında gedən oğlunu saxladı. – Əvvəlcə mən girirəm, dayan!
– Hə, elədir, sən birinci get! – deyə ayaq üstə güclə dayanan Saira dedi. Bektemir onlara qulaq asmadı, evə girdi və evin ortasında dayandı. Ətrafa baxanda yerdə Qızmonçokun sərilmiş yaylığını tanıdı və götürdü.
Arxadan içəri girənlər pıçıldamağa başladılar:
– Bu nədir?
– Bu yaylıqdır?
– Bu gəlinin yaylığıdır! – deyə Saira səsini onlarınkindən də ucadan qaldırdı, yəqin ki, hamı eşitsin.
Gənc əlindəki yaylığı ortadakı tikişindən iki yerə böldü. Sonra əlində yumrulayıb əlində top kimi sıxdı. Yandakı bayır otağın qapısını açanda oradan pırıltı ilə qaranquş uçub çıxdı. Çıxış yolu tapa bilməyib çırpınaraq divarlara və Bektemirə qanadları ilə bir-iki zərbə vurdu və nəhayət yarıaçıq pəncərədən uçub getdi. Tavandakı yuvadakı sarı dimdiklı cücələr cıvıldamağa başladılar…
Bektemirin ürəyi az qala yerindən çıxacaqdı.
O geri çəkiləndə arxasınca gələnlər iki yerə bölünərək onu buraxdılar.
– Azama-aat!!! – deyə qışqırdı. Bektemir camaatın içində o oğlanı axtardı.
– Bəli?! – bayırdan ona cavab verdilər.
– Bura gəl?!
İnsanlar yol verdi. Əzəmət özünü günahkar kimi hiss edərək gözlərini aşağı dikdi və içəri girdi.
– Qızmonçoku nə vaxt görmüsən?! – Bektemir soruşdu.
– Xeyli vaxt olar. Sizin evə gedən yolda.
– Hara gedirdi?!
– Gəlib bura girdi.
– Daha sonra?!
Oğlan bundan sonra nə deyəcəyini bilmədiyi üçün susdu.
– Nə görmüsən hamısını danış. Qorxma, aman Allah, onu bura sən gətirmədin ki! – oğlanın anası dedi.
Oğlan ağlamağa başladı, amma özünü toplayıb dedi:
– Həyətin qapısı açıq idi. Və… bayaq baxdım ki, Qızmonçok xala qapını açıb içəri girdi.
– Sonra nə oldu?!
Oğlan çiyinlərini çəkdi:
– Daha heç nə bilmirəm. Sonra sizin evə getdim…
– Yanında kimsə var idi?
– Bilmirəm. Aa, yox… heç kim yox idi.
(Ardı var)
QIRĞIZ DİLİNDƏN ÇEVİRƏN: ELLİ ATAYURD
