ZARAFAT
Hekayə
Aydın bir qış günortası… İliyə işləyən sərt şaxtadan qoluma girmiş Nadenkanın gicgahlarındakı qıvrım tellər və üst dodağı üzərindəki zərif tüklər gümüşü qırovla örtülür. Biz uca bir dağın başında dayanmışıq. Durduğumuz yerdən dağın ətəyinə qədər günəşi güzgü kimi əks etdirən hamar eniş uzanır. Qıpqırmızı kətan örtüklü balaca xizək də yanımızdadır. Mən: – Gəlin, Nadejda Petrovna! – deyə yalvarıram. – Tək bircə dəfə! İnandırıram ki, başımızdan bir tük də əskik olmayacaq. Nadenka isə qorxur. Kiçik qaloşlarından başlayıb buz dağının sonuna qədər uzanan yol ona dəhşətli, ağlasığmaz dərəcədə dərin bir uçurum kimi görünür. Aşağı baxanda, mən onu sürüşməyə çağıranda az qalır. Nadenkanın ürəyi düşsün, nəfəsi kəsilsin. Uçuruma atılmağa cəsarət etsə, nə olar! Yəqin ki, ya ölər, ya da dəli olar. – Yalvarıram. Çəkinmək lazım deyil. Başa düşün ki, bu, qorxaqlıqdır, ağciyərlikdir. Nadenka, nəhayət, yola gəlir, mən onun üz-gözündən görürəm ki, bu razılığın özündə ölüm qorxusu var. Rəngi qaçmış, tir-tir əsən qızı xizəyə oturdub qucaqlayıram və biz birlikdə uçuruma atılırıq. Xizək güllə kimi uçur. Külək adamın üzünə çırpılır, vıyıldayır, hikkəsindən, sanki, bizi bərk çimdikləyir, elə bil, başımızı bədəndən qoparmaq istəyir. Külək elə möhkəm əsir ki, nəfəs almaq olmur. Sanki, iblis bizi caynağına alıb nəriltiylə cəhənnəmə sürükləyir. Yan- yörəmizdəki əşyalar uzun, sürətlə qaçan bir zolaq təşkil edir… Bax, elə bircə an da keçəcək və sanki, biz məhv olacağıq! – Mən sizi sevirəm, Nadya! – astadan deyirəm. Sürət getdikcə azalır, küləyin hayqırtısı və xizəyin səsi artıq o qədər də vahiməli deyil, nəfəs almaq asanlaşır və axır ki, biz dağın ətəyinə çatırıq. Nadenka yarımcan haldadır. Rəngi qaçıb, zorla nəfəs alır… Mən onun qalxmasına kömək edirəm. – Qurtardı! Bir də heç vaxt sürüşmərəm, – deyə o, geniş açılmış, qorxu dolu gözlərini mənə dikir. – Qətiyyən! Az qala, ölmüşdüm!
Bir azdan sonra o özünə gəlir və sual dolu nəzərlərlə gözlərimə baxır: o dörd sözü mənmi demişəm, yoxsa küləyin vıyıltısımı? Mənsə onun yanında durub, siqaret çəkirəm, diqqətlə əlcəklərimə baxıram. O, mənim qoluma girir və biz dağın ətrafinda bir xeyli gəzişirik. Sirr, deyəsən, ona rahatlıq vermir. O dörd söz deyilmişdi, ya yox? Hə, ya yox? Bu, heysiyyət, şərəf, həyat, xoşbəxtlik məsələsidir, çox vacib, dünyada ən vacib məsələdir. Nadenka səbirsiz, kədərli, nüfuzedici nəzərlərlə üzümə baxır, suallara çaşqın cavab verir, mənim söz açmağımı gözləyir. Ah, bu qəşəng çöhrə necə də dəyişir, haldan-hala düşür! Aydınca görünür ki, Nadenka özüylə mübarizə aparır, nə isə demək, nə isə soruşmaq istəyir, lakin söz tapmır, utanır, qorxur, sevinc ona mane olur… – Bilirsiniz, nə var? – deyə o mənə baxmadan dillənir. – Nə var? – soruşuram. – Gəlin bir də… sürüşək. Biz pillələrlə çıxırıq. Mən yenə də rəngi qaçmış, tir-tir əsən Nadenkanı xizəyə oturduram, yenə də biz dəhşətli uçuruma atılınq, yenə də külək hayqırır, xizəyin xışıltısı eşidilir, yenə də enişin ən sürətli və küylü yerində mən pıçıldayıram: – Mən sizi sevirəm, Nadenka! Xizək dayananda Nadenka dönüb indicə endiyimiz dağa nəzər salır, sonra diqqətlə mənim üzümə baxır, laqeyd, ehtirassız səsimə qulaq asır və onun bütün varlığı, hətta əlcəyi və papağı belə böyük bir çaşqınlıq ifadə edir, üz-gözündən sual yağır: “Bu, nə işdir? O dörd sözü kim deyirdi? Sən, yoxsa, qulağım səsə düşüb…” Bu sirr onu narahat edir, özündən çıxardır. Yazıq qızcığaz suallara cavab vermir, qaşlarını düyünləyir, gözləri dolur. Mən: – Bəlkə, evə gedək? – deyə soruşuram. Nadenka: – Mənimsə… mənim xoşuma gəlir sürüşmək, – deyir və qızarır. – Bəlkə, bir də sürüşək. Sürüşmək onun “xoşuna gəlir”, bununla belə xizəyə oturarkən yenə onun rəngi qaçır, nəfəsi qorxudan tutulur, tir-tir əsir. Biz üçüncü dəfə sürüşürük və mən görürəm ki, o, diqqətlə mənim üzümə baxır, gözlərini dodaqlarımdan çəkmir. Lakin mən dəsmalı ağzıma tuturam, öskürürəm və dağın ortasına çatanda tələsik pıçıldayıram:
– Mən sizi sevirəm, Nadya! Sirr yenə sirliyində qalır, Nadenka susur, nə haqdasa fikirləşir. Mən onu evə ötürürəm, o, asta-asta getməyə çalışır, addımlarını yavaşıdır, gözləyir, gözləyir ki, mən o dörd sözü deyəcəyəm, ya yox. Mən onun qəlbən iztirab çəkdiyini, “O sözləri külək deyə bilməzdi. Heç istəmirəm də ki, onlan külək demiş olsun”, – deməkdən özünü zorla saxladığını görürəm. Ertəsi gün səhər Nadyadan məktub alıram: “Bu gün xizəklə sürüşməyə getsəniz, məni də aparın. N.”. Həmin gündən başlayaraq mən hər gün Nadenka ilə sürüşməyə gedirəm və hər dəfə pıçıltı ilə o dörd sözü təkrar edirəm: “Mən sizi sevirəm, Nadya!” Tezliklə Nadenka bu cümləyə şəraba, tiryəkə öyrəşən kimi adət edir. Bunsuz yaşaya bilmir. Dağda sürüşmək yenə ona dəhşətli görünür, lakin indi qorxu və təhlükə hissi sevgi haqqındakı sözlərə, hələ də sirli qalan və qızın ürəyini üzən o dörd sözə xüsusi məlahət verir. Nadenka yenə də ikimizdən – məndən və küləkdən şübhələnir… Ona eşq elan edənin kim olduğunu Nadenka hələ də bilmir, deyəsən, heç bunun fərqinə varmaq da istəmir; hansı qabdan içirsən iç, təki sərxoş olasan. Bir dəfə sürüşməyə tək getdim. Nadya da burada idi. Gözləri ilə məni arayırdı. Sonra o, ürkək addımlarla yuxarı qalxmağa başlayır. Tək-tənha sürüşmək dəhşətlidir, lap dəhşətli. O, ağappaq ağarıb, tir-tir titrəyir, elə gedir, sanki, bu yol onu edama aparır, amma bununla belə o arxaya baxmadan, qətiyyətlə irəliləyir. Görünür, nəhayət, qət edib ki, bir də sınaqdan keçirsin. Nağıl kimi şipşirin sözlər mən olmayanda da eşidiləcəkmi? Mən qorxudan rəngi qaçmış qızın xizəyə oturduğunu, gözlərini yumub, həyatla həmişəlik vidalaşıb, yerindən tərpəndiyini görürəm… “J-j-jj”… xizəyin xışıltısı eşidilir. Nadenka o dörd sözü eşidirmi, bilmirəm. Yalnız onu görürəm ki, qız xizəkdə taqətsiz, heysiz halda qalır. Amma sifətindən aydın görünür ki, Nadenkanın özü də bir şey eşidib- eşitmədiyini bilmir. Sürüşən vaxt varlığını bürümüş qorxu onun eşitmək, səsləri seçmək, dərk etmək qabiliyyətini əlindən almışdı. Budur, baharın ilk ayı – mart gəlir. Günəş daha da ilıqlaşır. Dağın buzu yavaş-yavaş qaralır, öz parlaqlığını itirir və nəhayət, əriyir. Biz daha sürüşməyə getmirik. Yazıq Nadenka daha o sözləri eşitmir, bir də axı kim deyəcəkdi o dörd sözü, artıq külək əsmir, mənsə Peterburqa getməyə hazırlaşıram – uzun müddətə, bəlkə də, həmişəlik.
Bir dəfə, yola düşməyimə iki gün qalmış, axşamüstü bağçada oturmuşdum. Nadenkanın yaşadığı qonşu həyətlə bu bağça arasında hündür hasar var… Hava hələ soyuqdur, qar da ki, əriməyib, ağaclar qış yuxusundadır, amma baharın ətri aydın duyulur, zağcalar da axşamüstü səs-səsə veriblər. Mən hasara yaxınlaşıb yanqdan baxıram. Budur, Nadenka eyvana çıxır, kədərli, intizarlı baxışlarını göyə dikir. Bahar küləyi onun solğun, qəmli çöhrəsini oxşayır. Bu külək ona buz dağındakı güclü küləyi, o dörd sözü xatırladır və onun sifətini sonsuz kədər bürüyür, yanağından yaş axır. Yazıq qızcığaz əllərini irəli uzadır, sanki, küləkdən o sözləri bir dəfə də deməyi xahiş edir. Mən küləyin bir azca bərkiməsini gözləyib pıçıltı ilə deyirəm: – Mən sizi sevirəm, Nadya! İlahi, Nadenka necə də dəyişir! O qışqırır, gülür, əllərini küləyə sarı uzadır, bu an elə şən, xoşbəxt, elə gözəl görünür ki… Mən isə yola hazırlaşmaq üçün evə yollanıram. Bu hadisə lap çoxdan olub. İndi Nadenka ərdədir; özümü gedib, yoxsa veriblərmi – bunun əhəmiyyəti yoxdur – artıq onun üç uşağı var. Lakin bizim nə vaxtsa birlikdə sürüşməyə getməyimiz, küləyin ona: “Mən sizi sevirəm, Nadenka!” – kəlmələrini pıçıldaması unudulmayıb. İndi bu, onun üçün həyatının ən xoşbəxt, ən zərif, ən gözəl xatirəsidir. Mən isə artıq yaşa dolmuşam, amma indinin özündə də heç cür başa düşə bilmirəm ki, o sözləri nə üçün deyirdim, niyə belə zarafat edirdim.
1886
Çevirən D. Rzayeva
